Πρωτοχρονιά, μία από τις αρχαιότερες γιορτές του κόσμου

Η Πρωτοχρονιά αντιπροσωπεύει το ξεκίνημα του νέου έτους και μαζί μ' αυτό την αρχή για μία νέα ζωή. Οι άνθρωποι πιστεύουν ότι φεύγοντας ο παλιός χρόνος παίρνει μαζί του κι ό,τι κακό είχε και περιμένουν να έρθει ο νέος με τα δώρα του. «Γέρε χρόνε φύγε τώρα, πάει η δική σου η σειρά, ήρθε ο νέος με τα δώρα, με τραγούδια, με χαρά»...

Ο καινούργιος χρόνος φορτωμένος με όνειρα, ελπίδες και υποσχέσεις για τη ζωή, κάνει την εμφάνισή του χαμογελαστός, χαρούμενος γεμάτος αισιοδοξία και οι άνθρωποι τον υποδέχονται με πυροτεχνήματα, γιορτάζοντας και ελπίζοντας σε κάποια αλλαγή, σε μία καλύτερη και πιο ευτυχισμένη ζωή.

Ο εορτασμός του νέου έτους είναι μία από τις αρχαιότερες γιορτές. Πολλοί πιστεύουν ότι ξεκίνησε στην αρχαία Βαβυλώνα περίπου 4.000 χρόνια πριν, την Άνοιξη, κατά το πρώτο νέο φεγγάρι μετά την.......εαρινή ισημερία.

Για πολλά χρόνια, οι Ρωμαίοι γιόρταζαν ως Πρωτοχρονιά, την πρώτη Μαρτίου. Το 46 π.Χ., όμως, ο Ιούλιος Καίσαρας εφάρμοσε ένα νέο ημερολόγιο, αυτό που ισχύει και σήμερα, με αποτέλεσμα να μετρά ως πρώτη του χρόνου, η πρώτη Ιανουαρίου. Ο μήνας αυτός έχει πάρει το όνομά του από τον Θεό των Ρωμαίων Ιανό, o οποίος πάντα απεικονίζεται με δύο πρόσωπα, με το ένα να κοιτάζει πίσω στον παλιό χρόνο και το άλλο, μπροστά, στο νέο έτος.

Οι γιορτές των Ρωμαίων ονομάζονταν Calends (calendar=καλεντάρι=ημερολόγιο) και οι άνθρωποι στόλιζαν τα σπίτια τους και αντάλλασσαν δώρα.

Η ορθόδοξη εκκλησία της εποχής κυρίως του Μεγάλου Κωνσταντίνου, επειδή ήθελε να χωρίσει τους χριστιανούς από τους ειδωλολάτρες, απαγόρευε στους πρώτους να γιορτάζουν την Πρωτοχρονιά, όπως οι δεύτεροι. Τα αποτελέσματα της απαγόρευσης αυτής ήταν πολύ μικρά. Απαλείφθηκαν μόνο τα στοιχεία εκείνα που έρχονταν σε ευθεία αντίθεση προς τη χριστιανική ηθική.

Τα έθιμα της Πρωτοχρονιάς

Η Πρωτοχρονιά, όπως αυτή διαμορφώθηκε κάτω από την επίδραση της εκκλησίας και τη σύνδεσή της με τη γιορτή του Αγίου Βασιλείου, διαιωνίστηκε έως σήμερα ως λαϊκή γιορτή με έθιμα στις περιοχές όλης της Ελλάδας. Έθιμα, όμως, της Πρωτοχρονιάς υπάρχουν και στον υπόλοιπο κόσμο. Πολλά δε από αυτά έχουν καθιερωθεί και στη χώρα μας.

Τα έθιμα της Πρωτοχρονιάς σχετίζονται κυρίως με το καλότυχο της χρονιάς που έρχεται. Όπως για παράδειγμα, το σπάσιμο του ροδιού, που λόγω των πολλών σπόρων του παραπέμπει στην ευχή για πολλαπλασιασμό των αγαθών ή το κρέμασμα της αγριοκρεμμύδας, φυτό μεγάλης αντοχής.

Από φόβο για τα μελλούμενα γίνεται και το ποδαρικό, η υποδοχή του πρώτου προσώπου που θα μπει στο σπίτι μας όταν αλλάξει ο χρόνος. Μικρά παιδιά και γενικά καλορίζικοι άνθρωποι προσκαλούνταν να κάνουν ποδαρικό, ώστε η οικογένεια να απαλλαχτεί από οτιδήποτε κακό.

Την καλοτυχία τη χρονιά που έρχεται επιδιώκουν και όσοι παίζουν χαρτιά ή τυχερά παιχνίδια, έθιμο που σχετίζεται με την ανάγκη της πρόγνωσης του μέλλοντος, όπως και άλλες, λιγότερο γνωστές, συνήθειες.

Όπως για παράδειγμα η τοποθέτηση φύλλων ελιάς στο τζάκι ή κόκκων σιταριού στη στάχτη. Το κάψιμό τους έδινε στοιχεία μαντέματος για την κατάσταση της υγείας των παρευρισκομένων κατά τη διάρκεια του νέου έτους κλπ.

Η γαλοπούλα, ως βασικό φαγητό την ημέρα της Πρωτοχρονιάς, ήρθε στην Ελλάδα από τη Βόρεια Ευρώπη. Οι κάτοικοι εκεί αρχικά μαγείρευαν μεγάλα πουλιά για το γιορτινό γεύμα. Προτιμούσαν τους φασιανούς, τις χήνες και τα παγόνια. Όταν όμως δοκίμασαν τη γαλοπούλα, την καθιέρωσαν ως το κατεξοχήν πρωτοχρονιάτικο γεύμα. Το έθιμο της γαλοπούλας έφτασε στην Ευρώπη από το Μεξικό το 1824 μ.Χ. Στην Ελλάδα παραδοσιακό φαγητό για την Πρωτοχρονιά ήταν το χοιρινό κρέας, όπως και για τα Χριστούγεννα.

Ο Αη-Βασίλης

Ανήμερα την Πρωτοχρονιά οι ορθόδοξοι χριστιανοί γιορτάζουν τη μνήμη του Αγίου Βασιλείου από την Καισάρεια. Βεβαίως, στις βιτρίνες των καταστημάτων επικρατεί ένας άλλος Άγιος, ο οποίος έρχεται από την παγωμένη Λαπωνία, γνωστός ως Santa Claus. Ο άγιος αυτός δεν έχει καμιά σχέση με τον δικό μας. Πρόκειται για τον Άγιο Νικόλαο.

Ο δικός μας Άγιος Βασίλειος έρχεται την ημέρα της Πρωτοχρονιάς από την Καισάρεια και είναι ο φιλάνθρωπος επίσκοπος, ένας από τους Τρεις Ιεράρχες, ενώ ο Santa Claus ήρθε από την Αμερική και ο σκοπός της ύπαρξής του ήταν να διαφημίσει γνωστό αναψυκτικό. Δημιουργός του, δε, υπήρξε ο Αμερικανός σκιτσογράφος Τόμας Ναστ, το 1862.

Η βασιλόπιτα

Η πίτα, που φτιάχνουμε την παραμονή της Πρωτοχρονιάς και κόβεται παρουσία όλων των μελών της οικογένειας, ή και άλλων συγγενών και φίλων, έχει τις ρίζες της στα αρχαία ελληνορωμαϊκά έθιμα. Στα Κρόνια (εορτή του θεού Κ(Χ)ρόνου, που λατρευόταν στην Ελλάδα) και στα Σατουρνάλια (saturnalia) της Ρώμης έφτιαχναν γλυκά και πίτες, μέσα στα οποία έβαζαν νομίσματα και σε όποιον τύχαινε το κομμάτι ήταν ο τυχερός της παρέας.

Η ορθόδοξη παράδοση συνέδεσε το έθιμο με τη βασιλόπιτα και την ιστορία του Άγιου Βασιλείου, ο οποίος για να προστατεύσει την περιφέρειά του, την Καισάρεια της Καππαδοκίας, από επιδρομή αλλοφύλων, έκανε έρανο και μάζεψε χρυσά νομίσματα και άλλα τιμαλφή για να τα δώσει στους εχθρούς, ώστε να τους δελεάσει και να μη λεηλατήσουν την περιοχή του. Ο εχθρός, όμως, τελικά δεν κατόρθωσε να εισβάλει στην Καισάρεια και τα τιμαλφή έμειναν. Τότε, ο Μέγας Βασίλειος είπε να φτιάξουν μικρές πίτες - ψωμάκια, μέσα στις οποίες έβαζαν και ένα χρυσό νόμισμα, ή κάτι άλλο από όλα τα πολύτιμα πράγματα, που είχαν συγκεντρωθεί. Οι πίτες αυτές μοιράστηκαν σε όλους και ο καθένας κρατούσε ό,τι του τύχαινε.

Το έθιμο της βασιλόπιτας είναι πανελλαδικό και η καταγωγή της έχει ρίζες στην αρχαιότητα. Εορταστικούς άρτους για καλοτυχία παρασκευάζονταν κατά τη διάρκεια αρχαίων γιορτών. Επίσης, είναι γνωστές οι εξευμενιστικές προσφορές προς τους νεκρούς και τα πνεύματα.

Βασιλόπιτα παρασκευαζόταν σε όλη τη χώρα, με παραλλαγές. Στη Θεσσαλία, για παράδειγμα, έφτιαχναν πίτα με φύλλα. Μέσα έβαζαν λίγο κλήμα, τριφύλλι, καλαμπόκι, φασόλι, άχυρο.

«Κάθε κομμάτι είχε και από κάτι και αυτό που τύχαινε στον καθένα σήμαινε ότι θα έπρεπε να τον απασχολήσει ως καλλιέργεια το επόμενο έτος ή απλά ότι θα πήγαινε καλά η συγκεκριμένη σοδειά τη χρονιά αυτή» σημειώνει ο κ. Ευάγγελος Καραμανές, ερευνητής του Κέντρου Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών, και συνεχίζει:

«Στη Μικρά Ασία, όπου το πλαίσιο ήταν πιο αστικό, συνηθιζόταν το γλύκισμα ή το γλυκό ψωμί ζυμωμένο με διάφορα ζυμαρικά. Στη Μακεδονία και τη Θεσσαλία, όπου ο πληθυσμός ήταν πιο αγροτικός, έφτιαχναν τυρόπιτα ή κρεατόπιτα. Η πίτα ήταν το πιο συνηθισμένο φαγητό για τους ανθρώπους της περιοχής. Απλώς, στις γιορτές ήταν πιο πλούσιο γιατί έβαζαν μέσα κρέας κότας».

Με το κόψιμο της πίτας το μεσημέρι της Πρωτοχρονιάς, συνήθως από τον μεγαλύτερο της οικογένειας, η παράδοση της βασιλόπιτας ολοκληρωνόταν. Σήμερα συνεχίζει να αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του πολιτισμού μας, ενώ η τελετή κοπή της μπορεί να συνεχιστεί καθ' όλη τη διάρκεια των πρώτων μηνών του χρόνου από σωματεία, ιδρύματα και οργανισμούς. 

ΠΗΓΗ:tovima.gr

Διαβάστε περισσότερα...

Οι μικροί τραγουδιστές των εορτών

Tου Παντελη Μπουκαλα

«Σου ’πανε πολλοί τα κάλαντα;». Το ερώτημα, που γυρνάει και ξαναγυρνάει στις κουβέντες μας τέτοιες μέρες, πρέπει να πρωτοακούστηκε πολύ πριν το θέσει ο Σολωμός στη σατιρική «Πρωτοχρονιά» του· έπαιζαν τότε στους δρόμους της Ζακύνθου «ταμπουράδες, μαντολιά / και κιτάρες και βιολιά», ενώ τα παιδιά, «τα βρωμόπαιδα» για την ακρίβεια, αφού έτσι τα λέει ο γιατρός Ροΐδης, «σονάρανε με μια σιδεροστία», έπαιζαν δηλαδή με το τριγωνάκι τους, το «σίδερό τους», και «έπαιρναν όβολα». 

Να, λοιπόν, που οι μικροί τραγουδιστές των εορτών έπαιρναν και χρήματα από τότε, Πρωτοχρονιά του 1824, κι όχι μονάχα γλυκά, μήλα και καρύδια. Το σενάριο λοιπόν περί «φθοράς της παράδοσης» και «εκχρηματισμιού των εθίμων» δεν καλοστέκεται.

Τα ίδια τα κάλαντα πάντως όλο και λιγοστεύουν: την Πρωτοχρονιά δεν έρχονται να μας τα πουν ούτε οι μισές μικροκομπανίες των Χριστουγέννων, στα......Φώτα είναι θαύμα αν εμφανιστεί έστω μια παρέα, όσο για τα λαζαρίτικα (παίρναμε σβάρνα τις γειτονιές, φορτωμένοι μαντίλια μεταξωτά, για να πούμε τον «Λάζαρο αναστημένο»), ίσως επιζούν σε κάνα χωριό νησιού ή βουνού που επιμένει να πορεύεται μακριά από την ομοιογενοποιητική τηλεόραση ή σε τίποτα εκδηλώσεις «αναβίωσης». Κι έτσι, το ερώτημα «σου ’πανε πολλοί τα κάλαντα;», τίθεται πια με περισσότερη αγωνία, τουλάχιστον απ’ όσους συνεχίζουν να το ’χουν σε καλό να τους τα λένε πολλοί.

Πάει ωστόσο να γίνει κάπως του συρμού τα τελευταία χρόνια, με σχόλια στα ραδιόφωνα, στις τηλεοράσεις και στο Διαδίκτυο, μια γκρίνια για τα κάλαντα. Ηρθε ο καιρός να τα περιλάβει και αυτά η «αποδόμηση»; Ας μη βιαστούμε να συμπεράνουμε. Διαβάζω, πάντως, ή ακούω αρκετούς που γκρινιάζουν, και για τον λόγο του ο καθένας, πραγματικό ή της φαντασίας του. Αλλος εκνευρίζεται που τον ξυπνάνε πρωινιάτικα, και μάλιστα για να του πουν «καλήν εσπέραν». Αλλος μουτρώνει επειδή θέλει να πιστεύει ότι βλέπει μουτρωμένα τα παιδιά όταν τους δίνει λίγα. Ο τρίτος δυσφορεί επειδή «όλο μαυράκια και Αλβανάκια βλέπω, χάθηκαν τα Ελληνόπουλα». Ο τέταρτος ενοχλείται που μετά τα τρία πρώτα στιχάκια, τα παιδιά περνάνε γρήγορα στα «Χρόνια πολλά» για να ξαναβγούν στη γύρα. Ο άλλος δυσθυμεί επειδή η μικρή αυτοσχέδια κομπανία φαλτσάρει. Κι οι πιο πολλοί επειδή οι πιτσιρικάδες βγαίνουν λέει μόνο για τα λεφτά, δεν το χαίρονται...

Ε, λοιπόν, η δημοτική ποίηση (και τα κάλαντα σαν μέρος της) φρόντισε να δώσει εξαρχής την απάντησή της στους ψυχικώς τσιγκούνηδες. Να, όπως σε τούτο το επτανησιακό πρωτοχρονιάτικο τραγούδι που, ποιος ξέρει, ίσως το άκουγε κι ο Σολωμός: «Εμείς εδώ δεν ήρθαμε λεφτά για να μας δώσεις, / μα είναι ντροπή να φύγουμε χωρίς να μας πληρώσεις». Κι αν δεν αρκεί αυτό, ιδού και το κρητικό: «Ακόμα δεν το ηύρηκες το μάνταλο ν’ ανοίξεις, / να μας εδώκεις τίποτα κι απόκειας να σφαλίξεις;».

Διαβάστε περισσότερα...

Η Ιστορία του Χρόνου

Γράφει ο ΣΠΥΡΟΣ ΜΑΝΟΥΣΕΛΗΣ

Λέμε συχνά ότι ο χρόνος «ρέει», «κυλά» και «φεύγει», χωρίς ποτέ να προσδιορίζουμε επακριβώς τι είδους «πράγμα» είναι αυτό που κυλά και φεύγει ασταμάτητα ή, τουλάχιστον, ποιος ή πώς μπορεί κανείς να μετρά την αδιάκοπη ροή του. 

Αναμφίβολα, ο «χρόνος» αποτελεί το πιο σκοτεινό και άπιαστο αντικείμενο της ανθρώπινης σκέψης (φυσικής και μεταφυσικής): πρόκειται για κάτι που υπάρχει «πραγματικά» ή, αντίθετα, είναι ένας βολικός τρόπος να «μετράμε» ό,τι συνεχώς μεταβάλλεται και παρέρχεται γύρω από εμάς και μέσα μας; Αραγε, θα συνεχίσει να κυλά αιωνίως, αδιαφορώντας για τις αδυναμίες και τις αγωνίες των ανθρώπων, ή κάποτε θα «τελειώσει», επαναφέροντας στο μηδέν το Σύμπαν και τους κατοίκους του;

Λέγεται ότι όταν ρώτησαν τον Αϊνστάιν «τι είναι ο χρόνος;», αυτός απάντησε χωρίς περιστροφές: «Ο,τι μετράνε τα ρολόγια μας». Με αυτή την προκλητική δήλωση, ο μεγάλος ανανεωτής των παραδοσιακών εννοιών του χώρου και του χρόνου ήθελε πιθανά να μας υπενθυμίσει ότι ο χρόνος δεν είναι «κάτι τι» που μπορεί να συλληφθεί ανεξάρτητα από τον τρόπο που το μετράμε, δηλαδή ανεξάρτητα από το πώς καταγράφουμε την παρουσία του.

Εξάλλου, ο Αϊνστάιν δεν κάνει τίποτε άλλο από το να επαναλαμβάνει ό,τι, πριν από δύο χιλιετίες, είχε υποστηρίξει πρώτος και ρητά ο Αριστοτέλης στο........έργο του «Φυσικά» ή «Φυσική Ακρόασις»: «Διότι τούτο είναι ο χρόνος, το αριθμήσιμο ποσό (αριθμός) της κίνησης στη διάρκειά της από ένα πρότερο σε ένα ύστερο» («Φυσικά», 219 b, τόμος 2, μτφ. Β. Μπετσάκος, εκδ. Ζήτρος).

Ο χρόνος λοιπόν, σύμφωνα με τον μεγάλο Σταγειρίτη, δεν είναι παρά «αριθμός» που μετρά τη κίνηση, και μόνο ως μετρήσιμο μαθηματικό μέγεθος έχει το ακριβές φυσικό νόημα που καταγράφεται στις ενδείξεις των ρολογιών και των ημερολογίων μας! Απορρίπτοντας την επικρατούσα στην εποχή του κυκλική σύλληψη του χρόνου και τα παράδοξα της αιώνιας επιστροφής που αυτή γεννά, ο Αριστοτέλης ανοίγει πρώτος τον δρόμο για την εκκοσμίκευση και τη φυσικοποίηση της μέχρι τότε επικρατούσας μετα-φυσικής σύλληψης του χρόνου. Και είναι απορίας άξιον γιατί χρειάστηκε να περάσουν τόσοι αιώνες ώσπου να υιοθετηθεί η αριστοτελική «λύση» (με τη διττή έννοια της επίλυσης αλλά και της διάλυσης) των λογικών παραδόξων που γεννά η αιωνιότητα, δηλαδή η ιδέα ενός άχρονου κυκλικού χρόνου.

Αιωνιότητα: ο άχρονος χρόνος

Κατά την ελληνορωμαϊκή αρχαιότητα, αλλά και αργότερα, η κυκλικότητα του χρόνου εθεωρείτο δεδομένη και προφανής. Ηταν μάλιστα κάτι που μπορούσε να το διαπιστώσει κάποιος «ιδίοις όμμασι» από την εύρυθμη και περιοδική επανάληψη των ίδιων πάντα αστρικών φαινομένων (π.χ. από την περιφορά του Ηλιου και της Σελήνης, την επανεμφάνιση σε τακτά χρονικά διαστήματα των ουράνιων σωμάτων στον ουράνιο θόλο κ.ο.κ.)

Μολονότι το ποτάμι του χρόνου φαινόταν να ρέει αδιάκοπα, ο ίδιος ο χρόνος ήταν «άπαυστος», «ατέλεστος» και «ανώλεθρος». Με άλλα λόγια ήταν αιώνιος. Ο Πλάτων τα συνοψίζει όλα αυτά θαυμάσια στον «Τίμαιο»: ο πατέρας του Σύμπαντος, δηλαδή ο Κοσμικός Νους που ενυπάρχει και ταυτίζεται με τη Φύση, «σκέφτηκε να δημιουργήσει κάποια κινητή εικόνα της αιωνιότητας. Ενώ λοιπόν έβαζε τάξη στον ουρανό, έφτιαξε και τη ρυθμικά κινούμενη εικόνα της ακίνητης στην ενότητά της αιωνιότητας - το δημιούργημα που έχουμε ονομάσει χρόνο... Ο χρόνος λοιπόν γεννήθηκε μαζί με τον ουρανό· και αφού γεννήθηκαν μαζί, θα διαλυθούν μαζί, αν βέβαια χρειαστεί ποτέ να διαλυθούν» («Τίμαιος» 37 d και 38 b, μτφ. Β. Κάλφας, εκδ. Πόλις).

Σύμφωνα με την πλατωνική κοσμογονία, ο κοσμικός Δημιουργός ρυθμίζει το ρολόι του χρόνου από τη «στιγμή» που δημιουργεί τον ουρανό, μόλις δηλαδή θέτει σε τάξη και σε εύρυθμη κίνηση το συν-παν. Συνεπώς, ο χρόνος, ως αιώνια παρών, δεν είναι κάτι μετρήσιμο αλλά, αντίθετα, είναι αυτό που μετρά την τελειότητα των προκαθορισμένων κινήσεων των ουράνιων σωμάτων, οι οποίες βέβαια δεν θα μπορούσαν παρά να είναι κυκλικές και αέναες.

Αν, όπως ισχυρίζεται ο νεοπλατωνικός φιλόσοφος Πλωτίνος, η αιωνιότητα είναι το αρχέτυπο ή το πρότυπο του χρόνου («Εννεάς Τρίτη»), τότε η ιδέα του «απείρου» αποτελεί το πρότυπο της αιωνιότητας. Πράγματι, το άπειρο δεν είναι καθόλου μια «αθώα» μαθηματική έννοια· αλλά, η έκφραση της ασίγαστης επιθυμίας του ανθρώπινου νου για αιωνιότητα. Η αφηρημένη μαθηματική ιδέα του απείρου αν χωροποιηθεί, γεννά τον απόλυτο χώρο. Ενώ αν χρονοποιηθεί, γεννά τον απόλυτο χρόνο!

Ο χρόνος ως «εικόνα» της αιωνιότητας είναι μια ατέρμονη σειρά διαδοχικών στιγμών, μια άπειρη διαδοχή από «νυν». Είναι μια ανοίκεια και καθησυχαστική κατάσταση όπου όλες οι «στιγμές» που αποτελούν τον χρόνο καταλήγουν εκεί από όπου ξεκίνησαν: στον ασάλευτο και ψυχρό ωκεανό που αποκαλείται Αιών. Μέσα σε αυτόν συνυπάρχουν αενάως και ταυτοχρόνως όλες οι στιγμές του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος. Αυτή την αποκρουστική εικόνα ακινησίας κάποιοι την περιγράφουν ως αιωνιότητα, κάποιοι άλλοι ως θεό και κάποιοι άλλοι ως θάνατο (βλ. δεύτερο θερμοδυναμικό αξίωμα).

Μια επίμονη ψευδαίσθηση;

Πάντως, είναι εντυπωσιακό το πώς, συν τω χρόνω, οι μεταφυσικές ιδέες του Πλάτωνα και οι φυσικές θεωρίες του Αριστοτέλη συνδυάστηκαν με την ιουδαϊκή-χριστιανική εσχατολογική αντίληψη περί της «συντέλειας του αιώνος» ώστε να διαμορφωθεί -και τελικά να επιβληθεί- η νέα γραμμική και μαθηματικοποιημένη σύλληψη του χρόνου που επικρατεί στη δυτική σκέψη από τον 16ο αιώνα μέχρι σήμερα.

Ετσι, κατά τους «νεότερους χρόνους», η γνωσιακή ανάγκη εκκοσμίκευσης της αφηρημένης έννοιας του χρόνου, δηλαδή η φυσικοποίηση και η μαθηματικοποίηση του άχρονου χρόνου από τις φυσικές επιστήμες, θα αποτελέσει όχι μόνο την προϋπόθεση αλλά και τη νομιμοποίηση της νέας ιστορικής αναγκαιότητας για μια εντελώς διαφορετική διαχείριση και εκμετάλλευση του χρόνου εργασίας και ζωής των ανθρώπων στη Δύση.

Πράγματι, για την κλασική Φυσική ο πραγματικός χρόνος, σε αντίθεση με τον ανθρώπινο χρόνο, δεν κυλάει προς κάποια κατεύθυνση και δεν παράγει ποτέ τίποτα νέο. Οπως το έθεσε ο Νεύτων στην εισαγωγή του μεγάλου βιβλίου του «Philosophiae Naturalis Principia Mathematica»: «Ο απόλυτος, αληθινός και μαθηματικός χρόνος, αφεαυτός και από την ίδια του τη φύση, ρέει ομοιόμορφα χωρίς να εξαρτάται από τίποτα το εξωτερικό...».

Με άλλα λόγια, ο υποκειμενικός χρόνος που βιώνουν οι άνθρωποι, για τον Νεύτωνα αλλά και για ολόκληρη την κλασική Φυσική είναι απλώς μια ψευδαίσθηση που δεν έχει την παραμικρή σχέση με τον απόλυτο -θα έμπαινε κανείς στον πειρασμό να πει: πλατωνικό- κοσμικό χώρο και χρόνο.

Αποψη που, παραδόξως, συμμερίζεται και ο Αϊνστάιν, ο βασικός υπαίτιος της «δολοφονίας» του απόλυτου χρόνου στη σύγχρονη Φυσική. Οπως θα εκμυστηρευθεί ο ίδιος ο Αϊνστάιν σε ένα περίφημο γράμμα του: «Η διάκριση ανάμεσα σε παρελθόν και σε μέλλον αποτελεί μόνο μια ψευδαίσθηση, έστω κι αν πρόκειται για μια επίμονη ψευδαίσθηση».

Αν όμως ο χρόνος είναι απλώς μία παράμετρος στη μαθηματική περιγραφή του Σύμπαντος, μία επιπλέον διάσταση στο τετραδιάστατο συνεχές που σήμερα ονομάζεται «χωρόχρονος», αν δηλαδή αποτελεί μόνο μια μαθηματική συντεταγμένη που αυξάνεται ή μειώνεται από το άπειρο παρελθόν στο άπειρο μέλλον, τότε γιατί το ορατό Σύμπαν δεν είναι στατικό αλλά συνεχώς εξελίσσεται;

Γιατί ο χρόνος της κοσμολογίας, της βιολογίας και της ανθρώπινης ιστορίας φαίνεται να ρέει αποκλειστικά από το παρελθόν προς το μέλλον, είναι δηλαδή ασύμμετρος και ανομοιόμορφος, δεδομένου ότι είμαστε σε θέση να διακρίνουμε σαφώς το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον; Υπάρχει εντέλει κάποια φυσική εξήγηση του γιατί όλα τα πολύπλοκα φυσικά συστήματα, συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπινων κοινωνιών, περιέχουν καταγεγραμμένο στη δομή και την ιστορία τους αποκλειστικά το παρελθόν αλλά όχι και το μέλλον τους;

Η σύντομη παρουσίαση της προϊστορίας των επιστημονικών ιδεών περί του χρόνου είναι η απαραίτητη προϋπόθεση για να κατανοήσουμε πόσο ρηξικέλευθες και πρωτότυπες είναι οι πιο πρόσφατες κοσμολογικές θεωρίες σχετικά με την αρχή και το τέλος του. Στο επόμενο άρθρο μας -το πρώτο στην αρχή του νέου έτους- θα εξηγήσουμε αναλυτικά γιατί η σύγχρονη επιστήμη είναι πλέον πεπεισμένη ότι το Σύμπαν δεν είναι στατικό αλλά, αντίθετα με ό,τι πιστεύαμε, εξελίσσεται διαρκώς, δημιουργώντας νέες πιο σύνθετες δομές. Γεγονός που αποδεικνύει τη δημιουργική δράση του χρόνου στην οργάνωση του Σύμπαντος. Αλλά, όπως θα δούμε, η αναγνώριση αυτής της ουσιαστικής μη αναστρεψιμότητας του χρόνου γεννά επίσης και κάποια περίεργα κοσμολογικά σενάρια, όπου το παρόν ενδέχεται να μην έχει κανένα μέλλον. Καλή Χρονιά!

Διαβάστε περισσότερα...

Προκαλώντας τη φύση

Μοιάζει µε µια κουκίδα στη µέση του πελάγους το ιστιοπλοϊκό που ετοιµάζεται να αντιµετωπίσει τα στοιχεία της φύσης. 

Το τεράστιο σύννεφο στον ουρανό προµηνύει µια άγρια καταιγίδα, µια µεγάλη πρόκληση για το πλήρωµα του σκάφους που παίρνει µέρος σε ιστιοπλοϊκό αγώνα 723 µιλίων στην Αυστραλία. 

Το ιστιοπλοϊκό της φωτογραφίας δεν είναι το µοναδικό σκάφος που χτυπήθηκε από την κακοκαιρία. Τα 12 από τα 86 σκάφη που συµµετέχουν στους αγώνες έχουν ήδη αποσυρθεί, χτυπηµένα από θυελλώδεις ανέµους και άγρια κύµατα. Μέλος ενός πληρώµατος δήλωσε ότι ποτέ δεν είχε δει τη θάλασσα τόσο «βίαιη και τροµακτική». Οπως φαίνεται, πάντως, ο άνθρωπος δεν θα πάψει ποτέ να προκαλεί τη φύση.

Διαβάστε περισσότερα...

Έτος των δασών το 2011

«Μπορούν να ζωντανέψουν και πάλι τα δάση του κόσμου, εάν δουλέψουμε όλοι μαζί -κυβερνήσεις, κοινότητες, οργανώσεις», υποστηρίζει η Διεθνής Ενωση για την Προστασία της Φύσης (IUCN), παρουσιάζοντας «πράσινο χάρτη» πριν έρθει η νέα χρονιά.

Το 2011 έχει ανακηρυχθεί από τον ΟΗΕ έτος των δασών και οι επιστήμονες της IUCN θέλουν να γίνει έτος εκκίνησης της αποκατάστασης των δασικών εκτάσεων που έχουν καταστραφεί.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της IUCN, τα 2/3 των δασικών εκτάσεων σε όλο τον κόσμο έχουν καταστραφεί. Σύμφωνα με το σχέδιο παγκόσμιας αναδάσωσης, μπορούν να πρασινίσουν και πάλι 1,5 δισ. εκτάρια.

Για την επιλογή των περιοχών οι επιστήμονες συνεργάστηκαν με 30 κυβερνήσεις, επιλέγοντας για αναδάσωση είτε πρώην δασικές εκτάσεις που αποψιλώθηκαν, δασικές περιοχές που καταστράφηκαν από πυρκαγιές ή μειώθηκαν σε έκταση λόγω......της ανθρώπινης δραστηριότητας. Στο χάρτη δεν περιλαμβάνονται πρώην δασικές περιοχές οι οποίες έχουν μετατραπεί σε καλλιεργήσιμες εκτάσεις ή έχουν οικοδομηθεί.

Δεν υπάρχει ένα κοινό σχέδιο, αλλά όπως διευκρινίζει η σύμβουλος της IUCN, Κάρολ Σεντ- Λοράν, «κάθε περίπτωση αναδάσωσης είναι διαφορετική και οι προσπάθειες θα πρέπει να συντονιστούν από τις κυβερνήσεις σε συνεργασία με τις κοινότητες».

Με τις αναδασώσεις δεν προστατεύεται μακροπρόθεσμα μόνο το περιβάλλον, αλλά βελτιώνεται άμεσα και η καθημερινότητα των κοινοτήτων των επιλεγμένων περιοχών. Τα παραδείγματα μπορεί να μην εντυπωσιάσουν τόσο τους πολίτες των βιομηχανικά αναπτυγμένων χωρών, αλλά είναι ουσιαστικά για τους πολίτες του αναπτυσσόμενου κόσμου. Τα τελευταία 15 χρόνια στην Ταζμανία έχουν δημιουργηθεί δασάκια κοντά σε χωριά. «Αυτό σημαίνει ότι οι γυναίκες περπατούν και κουράζονται λιγότερο για να συλλέξουν ξύλα για καύσιμο, συνεπώς βελτιώνεται η ζωή αυτών των οικογενειών», είπε χαρακτηριστικά η Σεντ- Λοράν.

Η IUCN βλέπει τις μεγαλύτερες ευκαιρίες για αναδάσωση στην Αφρική και την Ασία -σε κάθε ήπειρο τουλάχιστον 500 εκατομμύρια εκτάρια μπορούν να μετατραπούν σε νέα δάση. Η πρότασή τους, αναφέρουν οι επιστήμονες, δεν αντικαθιστά σε καμία περίπτωση την πολιτική για προστασία των δασών και σχολιάζουν: «Ο πράσινος χάρτης λειτουργεί συμπληρωματικά, πρέπει να προστατεύουμε τα υπάρχοντα δάση, αλλά και να φροντίσουμε για τα λάθη που έχουμε κάνει».

ΠΗΓΗ:enet.gr

Διαβάστε περισσότερα...

Άγια νύχτα στη Μόσχα

ΤΗΣ ΕΥΓΕΝΙΑΣ ΚΡΙΤΣΕΦΣΚΑΓΙΑ

Κάποτε δεν ξέραμε ότι υπάρχουν τα Χριστούγεννα. Δεν γνωρίζαμε τίποτα για τη Γέννησή Του, για τους τρεις μάγους με τα δώρα, για τον στάβλο και το άστρο της Βηθλεέμ.

Στην κορυφή του χριστουγεννιάτικου δέντρου φοράγαμε πάντως ένα φωτεινό αστέρι, που δεν είχε όμως καμία, μα καμία σχέση μ' εκείνο που έφερε τους Μελχιόρ, Γάσπαρ και Βαλτάσαρ στη λεχώνα Θεομήτορα. Παρόμοια αστέρια, με το θαμπό, αχνό φωτοστέφανο το χειμώνα γύρω από τις ρουμπινένιες επιφάνειές τους, στόλιζαν τις κορυφές των πύργων του Κρεμλίνου. Άσε και το μπέρδεμα με το παλιό και το καινούργιο ημερολόγιο: μόνο οι γιαγιές στα χωριά γιόρταζαν τον ερχομό Του στις 6 του Γενάρη και άναβαν κεράκι σε κανένα έρημο ξωκλήσι.

Για μας υπήρχε ένα και μοναδικό ημερολόγιο, με την πιο λαχταριστή νύχτα του χρόνου, της Πρωτοχρονιάς, όταν ο παγανιστικός Παππούς Παγωνιάς έβαζε το δώρο κάτω από το μοσχοβολιστό έλατο κάθε σοβιετικού παιδιού. Ήταν αρχαίος, κοκκινομάγουλος, με ......μακριά κατάλευκη γενειάδα, την ερυθρόλευκη -σαν του Ολυμπιακού- στολή του, ψηλές, μαύρες στρατιωτικές μπότες και έναν τεράστιο σάκο με τα δώρα.

Τι άλλο δεν είχαμε; Δεν είχαμε πλαστικά χριστουγεννιάτικα δέντρα. Μικρά, για τα κουκλόσπιτα, ναι, υπήρχαν, με τα μικροσκοπικά πλην αληθινά στολίδια τους, αλλά ένα αληθινό δέντρο άναβε σε κάθε διαμέρισμα, ανεξαρτήτως αν οι διαστάσεις του ανταποκρίνονταν στα τετραγωνικά μέτρα του χώρου. Συνήθως δεν ανταποκρίνονταν, και τα παχιά γαλαζοπράσινα κλαριά του έλατου δικαιωματικά εκτόπιζαν καναπέδες, καρέκλες, ακόμα και φωτιστικά οροφής.
Σε κάθε γειτονιά, οι αγορές ελάτων άνοιγαν στα μέσα του Δεκέμβρη: εν μία νυκτί, ανάμεσα στις πολυκατοικίες φύτρωνε ένα ολόκληρο μυρωδάτο δάσος, που επίσης εν μία νυκτί χανόταν τις παραμονές της Πρωτοχρονιάς.

Ήμουν η δεύτερη γενιά που στόλιζε χριστουγεννιάτικο δέντρο. Η γιαγιά μου μεγάλωσε χωρίς το έλατο: το 1916, στη μέση του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου, η Ιερά Σύνοδος το απαγόρευσε ως εχθρικό «γερμανικό έθιμο», και το 1927, κατά τη διάρκεια της αντιθρησκευτικής εκστρατείας, απαγορεύθηκαν και τα ίδια τα Χριστούγεννα, ως «θρησκευτικό κατάλοιπο και παπαδίστικη προκατάληψη».

Τις παραμονές του 1936, της γενέθλιας χρονιάς της μάνας μου, το έλατο επέστρεψε σε σπίτια, σχολεία, πολιτιστικά κέντρα, ακόμα και στο Κρεμλίνο. «Αποκαταστάθηκε», παρά την τρομοκρατία που εξαπέλυσαν οι αρχές: ο εμπνευστής της επιστροφής του έλατου, κομματικός γραμματέας Πάβελ Πόστισεφ, εκτελέστηκε τρία χρόνια αργότερα και αποκαταστάθηκε 20 χρόνια μετά το έλατο...

Παλαιότερα, στη Ρωσία υπήρχαν τρεις γιορτές σε μία: στην κλασσική λογοτεχνία του 19ου αιώνα βρίσκουμε, εκτός των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς, και τα Θεοφάνεια, μαζί με όλα τα αξεσουάρ τους - τη φάντη, τη Μαρία, τον Ιωσήφ και τα ζωάκια, μαζί με τον Σταυρό, που αγιαζόταν ξανά και ξανά στον μακρινό Ιορδάνη ποταμό. Μισός αιώνας χρειάστηκε, και όχι μόνο το έθιμο, αλλά και η ανάμνησή του έσβησε από το σκληρό δίσκο της μνήμης μας, σαν να τον προσέβαλε κάποιος ιός.

Όμως, το εκπληκτικό ήταν ότι οι σχολικές χειμερινές διακοπές μας κρατούσαν ακριβώς όσο και οι σκανδαλιές των καλικάντζαρων, δύο εβδομάδες, από την παραμονή των Χριστουγέννων ως την ημέρα του Άι-Γιαννιού! Κι εδώ κρυβόταν ίσως το μεγαλύτερο μυστήριο! Δύο βδομάδες που μοσχοβολούσαν ρετσίνι, μπισκότα και πορτοκάλια: χάρτινα ζωγραφισμένα βαλιτσάκια, γεμάτα σοκολάτες, καραμέλες και τον απαραίτητο σοκολατένιο Παππού Παγωνιά.

Κι όμως υπήρχε μια πανάρχαια μορφή, που θύμιζε Εκείνον, σηματοδοτούσε την εναλλαγή χειμώνα και άνοιξης, λήθαργου και ξυπνήματος, θανάτου και ανάστασης, κήρυττε το βασίλειο της αγάπης. Ήταν η Κόρη του Χιονιού, εγγονή του Παππού Παγωνιά, παιδί του ανύπαρκτου γιου του.

Ερχόταν από το πουθενά, ψηλόλιγνη, πάντα χλωμή, με θλιμμένα εκφραστικά μάτια και το αγκάθινο στεφάνι των νυμφών στο μέτωπό της. Δεν είχε εχθρούς, παρά μόνον έναν: τον παγανιστικό Ήλιο, που δεν άντεχε άλλη ομορφιά και λάμψη πέρα απ' τη δική του. Κάθε άνοιξη στράγγιζε, και ξαναγεννιόταν μια χειμωνιάτικη νύχτα, νικώντας την ίδια τη φύση με τη δύναμη της αγάπης.

Εκείνη την άγια νύχτα, που ανασταίνονται οι ελπίδες, ψιθυρίζονταν οι ευχές και δίνονταν υποσχέσεις, οι οποίες συνήθως έλιωναν μαζί της στην πυρά της ανελέητης καθημερινότητας.

Διαβάστε περισσότερα...

Οι 10 σημαντικότερες αρχαιολογικές ανακαλύψεις του 2010

Παλαιολιθικά εργαλεία που ανακαλύφθηκαν στην Κρήτη και τοποθετούν την ανακάλυψη της ναυσιπλοΐας 100.000 χρόνια πίσω, συμπεριλαμβάνονται στη λίστα του αμερικανικού περιοδικού “Archaeology” με τα δέκα σημαντικότερα αρχαιολογικά και ιστορικά ευρήματα του έτους. 

Το έτος που διανύουμε βρέθηκαν κοντά στον Πλακιά του Ρεθύμνου παλαιολιθικά εργαλεία ηλικίας 130.000 έως και 700.000 ετών. Λαμβάνοντας υπόψιν ότι η Κρήτη δεν έχει πρόσβαση από στεριά εδώ και 5 εκατομμύρια χρόνια, οι επιστήμονες συμπέραναν ότι τα εργαλεία αυτά έφτασαν εκεί μέσω θαλάσσης.

Η ανακάλυψη αυτή δείχνει ότι η ιστορία της ναυσιπλοΐας ξεκινάει πριν 100.000 χρόνια καθώς πρόκειται για την αρχαιότερη θαλάσσια μετακίνηση που έχει καταγραφεί ποτέ.

“Αυτό σημαίνει ότι κάθε υπόθεση, που έχουμε κάνει σχετικά με τους πρώτους ανθρώπους, τις μεταναστεύσεις, τη νοημοσύνη και τις ικανότητές τους είναι υπό αμφισβήτηση”, εκτιμά ο καθηγητής αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου της Βοστόνης, Κέρτις Ράνελς, στο περιοδικό.

Ο ίδιος πιστεύει ότι οι αρχαίοι ναυτικοί θα πρέπει να διέσχισαν τουλάχιστον 40 μίλια ανοιχτής θάλασσας, ενώ........ο τεράστιος αριθμός των εργαλείων (μικρά τσεκούρια, ξέστρες και λεπίδες) δείχνει ότι δεν πρόκειται για μία μεμονωμένη και τυχαία μετάβαση, αλλά για πολλές, που δημιούργησαν ολόκληρο πληθυσμό.

Τα αντικείμενα, που βρέθηκαν, μοιάζουν πολύ με αυτά που χρησιμοποιούσαν ο Homo erectus και ο Homo heidelbergensis (Χαϊδελβέργειος Άνθρωπος), εξαφανισμένο είδος, πρόγονος του Νεάτερνταλ και του Homo Sapiens.

Τυχαίες ανακαλύψεις

Ορισμένες από τις κορυφαίες ανακαλύψεις έγιναν τυχαία.

-Η ανακάλυψη του τάφου του Εκατόμνου (4ος αι. π.Χ.), σατράπη της Καρίας και πατέρα του Μαυσώλου, για τον οποίο χτίστηκε ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου, το Μαυσωλείο της Αλικαρνασσού έγινε ύστερα από τη σύλληψη δέκα ύποπτων αρχαιοκαπήλων από τις τουρκικές αρχές τον περασμένο Αύγουστο. Ο τάφος είναι διακοσμημένος με έγχρωμες τοιχογραφίες αλλά και μίας σαρκοφάγου με το ανάγλυφο ενός γενειοφόρου άνδρα, που πιστεύεται ότι είναι ο Εκατόμνος.

-Στη Γουατεμάλα, ένα χαντάκι λαφυραγωγών οδήγησε τους αρχαιολόγους στην ανεύρεση μιας ασύλητης κρύπτης με μακάβρια αντικείμενα, όπως δάχτυλα, δόντια και αποτεφρωμένα νήπια, πιθανότατα υπολείμματα ανθρωποθυσιών.

Πυραμίδες στη ζούγκλα και παιδικοί τάφοι

-Δύο αρχαίες πυραμίδες, που βρέθηκαν στο Περού, κοντά στην πόλη Χαέν στα δυτικά πεδινά του Αμαζονίου και χρονολογούνται χιλιάδες χρόνια πριν την άφιξη των Ισπανών, προστέθηκαν στις ανακαλύψεις που έκαναν αίσθηση μέσα στο 2010.

Το αξιοσημείωτο της ανακάλυψης είναι ότι έγινε μέσα στη ζούγκλα, όπου έως σήμερα οι αρχαιολόγοι πίστευαν ότι δεν υπήρχαν μνημεία παρά μόνον καλύβες.

-Ακόμη, έρευνες σε νεκροταφείο της Τυνησίας και ειδικότερα στην αρχαία Καρχηδόνα με τα αποτεφρωμένα λείψανα 540 παιδιών οδήγησε στο συμπέρασμα ότι ο θάνατός τους προήλθε από φυσικά αίτια και όχι από εκτεταμένες παιδικές θυσίες, που συντελέστηκαν από τον 8ο έως τον 2ο αι. π.Χ. όπως πιστευόταν.

Παρέα με τους πρωτόγονους

-Ιδιαίτερα ενδιαφέρον παρουσίασε η ανακάλυψη ομάδας του Ινστιτούτου Εξελεγκτικής Ανθρωπολογίας, στη Λειψία που υποδεικνύει ότι είμαστε ίδιοι με τον Νεάντερταλ (Homo neanderthalensis), με τη διαφορά ενός μόνο γονιδίου.

Ύστερα από σύγκριση του νεατερνταλικού DNA και του δικού μας, αποκαλύφθηκε ότι πρόγονοί μας Homo sapiens sapiens διασταυρώθηκαν με Νεάντερταλ πριν από 100 με 80 χιλιάδες χρόνια.

-Η επόμενη σημαντική ανακάλυψη της χρονιάς αφορά έναν πιο μακρινό συγγενή μας, τον «Kadanuumuu» («Μεγάλο Άνδρα», στην αφρικανική γλώσσα Αφάρ), που βρέθηκε στην Αιθιοπία το 2005. Πρόκειται για έναν σκελετό ανθρωποειδούς, ηλικίας 3,6 εκατομμυρίων χρόνων, που ανήκει στο είδος Australopithecus afarensis, όπως και η γνωστή «Λούσι».

Ο Μεγάλος Άνδρας, πολύ ψηλότερος και κατά 400.000 χρόνια γηραιότερος από τη Λούσι, αποκάλυψε φέτος στους επιστήμονες μία πολύ σημαντική πληροφορία: την ικανότητα που είχαν τα συγκεκριμένα ανθρωποειδή να περπατούν και στα δύο τους πόδια, χρονικά πολύ νωρίτερα από ό,τι είχε αρχικά εκτιμηθεί.

Μη καταστροφική ραδιοχρονολόγηση

-Μια νέα μέθοδος χρονολόγησης, παραλλαγή της παλιότερης με άνθρακα-14, έφερε επανάσταση στις επιστημονικές κοινότητες μέσα στο 2010, σε σημείο να γίνεται λόγος για την ανακάλυψη της δεκαετίας. Η νέα μεθοδος είναι πολύ πιο ακριβής από την προηγούμενη, δίνει τη δυνατότητα να χρονολογηθούν αρχαιότερα αντικείμενα και, το κυριότερο, δεν τα καταστρέφει.

Η Ποκαχόντας και το χαμένο πλοίο

-Η εύρεση της παλαιότερης προτεσταντικής εκκλησίας στη Βόρεια Αμερική και συγκεκριμένα στο Τζέιμσταουν της Βιρτζίνια, όπου πιθανότατα τελέστηκε και ο γάμος της Ποκαχόντας, συγκίνησε ιδιαίτερα τους Αμερικανούς, που τη συμπεριέλαβαν στη λίστα των σημαντικότερων ανακαλύψεων της χρονιάς.

Η ιστορία της ινδιάνας πριγκίπισσας, που παντρεύτηκε τον καπνοπαραγωγό Τζον Ρόλφι το 1614, φέρνοντας οκτώ χρόνια ειρήνης μεταξύ αποίκων και Ινδιάνων, επανήλθε στην επικαιρότητα μετά την ανακάλυψη των ερειπίων της εκκλησίας.

-Τέλος, η ανεύρεση ενός πλοίου χαμένου περισσότερο από 150 χρόνια, προστέθηκε στον κατάλογο του περιοδικού "Archaeology". Το «HMS Investigator» ξεκίνησε το 1848 από τη Βρετανία για την Αρκτική προς αναζήτηση του εξερευνητή Τζον Φράνκλιν και της αποστολής του, που είχαν μεταβεί στην περιοχή για να συνεχίσουν τη χαρτογράφηση του Βορειοδυτικού Περάσματος.

Το πλοίο, όμως, κόλλησε στον πάγο και το 1953 εγκαταλείφθηκε. Ο καπετάνιος και το πλήρωμα κατάφεραν να επιστρέψουν στην πατρίδα τους αλλά το πλοίο χρειάστηκε να περιμένει μέχρι το 2010 για να εντοπιστεί, σε πολύ καλή κατάσταση, στον βυθό του Κόλπου Μέρσι στον Καναδά.

Έτσι, οι διάφορες θεωρίες που το ήθελαν να έχει παρασυρθεί ή κομματιαστεί από τα κύματα ή να έχει διασωθεί από αμερικανικό φαλαινοθηρικό, έπαψαν πλέον να ισχύουν.
ΠΗΓΗ:enet.gr

Διαβάστε περισσότερα...

Μια μικροσκοπικη χριστουγεννιάτικη κάρτα

Μια μικροσκοπική κάρτα, λίγο μεγαλύτερη από κεφάλι καρφίτσας, που χωράει πάνω σε ένα γραμματόσημο 8.276 φορές (!) δημιούργησαν με την βοήθεια της νανοτεχνολογίας, επιστήμονες του Πανεπιστημίου της Γλασκώβης.

Η κάρτα έχει μέγεθος 200x290 μικρόμετρα, απεικονίζει ένα χριστουγεννιάτικο δέντρο και έχει χαραχθεί σε ένα μικροσκοπικό κομμάτι γυαλί. Κατά τους δημιουργούς της μάλιστα μπορεί να χωρέσει πάνω σε μια συμβατική κάρτα χριστουγεννων εκατομμύρια φορές!

Η ομάδα των κατασκευαστών της, είπε στο BBC ότι η συγκεκριμένη τεχνολογία θα μπορέσει να χρησιμεύσει και στην δημιουργία τηλεοράσεων και φωτογραφικών μηχανών, διαφορετικών από αυτά που έχουμε συνηθίσει μέχρι σήμερα.

Ο καθηγητής Ντέιβιντ Κάμινγκ, ειδικός στην νανοτεχνολογία και μέλος της ομάδας, εξήγησε συγκεκριμένα πως......."επιλέξαμε να φτιάξουμε αυτή την χριστουγεννιάτικη κάρτα, ως ένα απλό και κατανοητό παράδειγμα του πόσο ακριβής είναι η νανοτεχνολογία. Για να κατασκευάσουμε την κάρτα χρειαστήκαμε μισή ώρα, και τον περισσότερο χρόνο αναλωθήκαμε στο σχέδιο του δέντρου".

Διαβάστε περισσότερα...

«Caganer» - Ο αφοδεύων χωρικός!

Όσοι βρεθείτε τα Χριστούγεννα σε πόλεις της Καταλονίας (στην Βαρκελώνη, στην Ταραγόνα κ.α.), εάν εκεί που χαζεύετε την αναπαράσταση της Θείας Γέννησης εντοπίσετε, προς μεγάλη σας έκπληξη, κρυμμένη ανάμεσα στον Ιησού, τη Μαρία, τον Ιωσήφ και τους μάγους με τα δώρα, την φιγούρα ενός χωρικού ο οποίος έχει κατεβάσει το παντελόνι του κάνει την ανάγκη του, μην παραξενευτείτε.

Πρόκειται για τον επονομαζόμενο «Caganer», τον αφοδεύοντα χωρικό, μια παραδοσιακή μορφή των εορτών, απολύτως συνυφασμένη, ήδη από τις αρχές του 18ου αιώνα, με τα Χριστούγεννα στην Καταλονία καθώς και σε περιοχές της Ιταλίας, της Γαλλίας και της Πορτογαλίας.

Αγαπητός στα παιδιά και αποδεκτός από την Καθολική Εκκλησία, ο «Caganer» λέγεται, σύμφωνα με την πιο διαδεδομένη εξήγηση, πως συμβολίζει την γονιμότητα της γης (άλλωστε, κάνοντας την.......ανάγκη του, την εμπλουτίζει με λίπασμα), την ελπίδα και την ευημερία.

Μάλιστα, στον εν λόγω χωρικό δεν διστάζουν να δίνουν συχνά τα χαρακτηριστικά γνωστών προσωπικοτήτων της ιστορίας ή της λογοτεχνίας, παράδοση από την οποία δεν ξέφυγε ούτε ο δημοφιλής Αμερικανός πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα.

Διαβάστε περισσότερα...

Χρόνια Πολλά!!!!!!

Διαβάστε περισσότερα...

Χιόνι και πάγος

Μεγάλων διαστάσεων γλυτπά από χιόνι και πάγο δημιουργούν καλλιτένχες στο Χαρμπίν της επαρχίας Χαϊλονγκγιάνγκ στην Κίνα, όπου πραγματοποιείται κάθε χρόνο ειδικό φεστιβάλ. Το φετινό 27ο Harbin International Ice and Snow Festival θα αρχίσει στις 5 Ιανουαρίου.

Διαβάστε περισσότερα...

Αγάπα, διαλογίσου και πραγµάτωσε

«Αγάπα, διαλογίσου και πραγµάτωσε». Με το σύνθηµα αυτό, ένα από τα µεγαλύτερα ασράµ (κέντρα διαλογισµού) της ινδικής πόλης Αχµενταµπάντ διοργάνωσε µαζική εκδήλωση γιόγκα, στην οποία έλαβαν µέρος περισσότερα από 6.000 παιδιά. 

Η πρακτική της γιόγκα ακολουθείται στην Ινδία εδώ και χιλιάδες χρόνια και βασίζεται σε διάφορες τεχνικές διαλογισµού που θεωρείται ότι ενώνουν τον άνθρωπο µε το θείο. Μάλιστα, µία από τις κυριότερες έννοιες της λέξης γιόγκα είναι «ένωση». Στην ινδουιστική παράδοση, τα παιδιά πρέπει να εξασκούνται στις τεχνικές αυτές από µικρά ώστε να τις κατέχουν µεγαλώνοντας. Στην Ινδία υπάρχουν χιλιάδες διαλογιστικά κέντρα που ακολουθούν διαφορετικές σχολές – άλλες θεωρούν ότι πρώτα πρέπει να εξαγνίζεται το πνεύµα και µετά το σώµα, ενώ αρκετές θεωρούν πως ο εξαγνισµός του σώµατος οδηγεί στην πνευµατική φώτιση.

Διαβάστε περισσότερα...

Μουσικές Ιστορίες με Χριστουγιεννιάτικο Χρώμα

Του ΧΑΡΗ ΚΑΒΒΑΔΙΑ

Οι Βρετανοί το έχουν παράδοση κάθε χρόνο να στοιχηματίζουν για το πιο τραγούδι θα είναι Νο 1 την εβδομάδα των Χριστουγέννων. Φέτος κονταροχτυπήθηκαν οι χιπ-χόπερς Black Eyed Peas, η 10χρονη Willow (κόρη του ηθοποιού Will Smith) και η κοπέλα από τα Μπαρμπάντος, Rihanna, με δύο μάλιστα τραγούδια.

Στο Νο 1 όμως από το πουθενά ανέβηκε ο 27χρονος νικητής του Χ-Factor 2010, Matt Cradle, με το «When we collide», πουλώντας 439.000 δίσκους σε 6 μέρες!

* Οι Beatles είναι οι μόνοι που ήταν για 4 χρόνια τα Χριστούγεννα στο Νο 1 της Βρετανίας. Το 1963 «Ι Want to Hold your Hand», το 1964 «Ι Feel Fine», το 1965 «Day Tripper / We Can Work it Out» και το 1967 «Hello Goodbye».

* Το «White Christmas» είναι το πιο εμπορικό χριστουγεννιάτικο τραγούδι όλων των εποχών. Το έγραψε ο Irvin Berlin το 1940. Ακούστηκε για 1η φορά στο ραδιοφωνικό σόου του NBC, ανήμερα τα Χριστούγεννα του 1941, και το ηχογράφησε σε δίσκο 78 στροφών ο Bing Crosby στις 29 Μαΐου 1942. Οι πωλήσεις του ξεπερνούν τις.......50.000.000 κόπιες.

* Στις 22/11/1963 κυκλοφόρησε το «Α Christmas Gift for you from Philles records» σε παραγωγή του Phil Spector. Θεωρείται το καλύτερο χριστουγεννιάτικο άλμπουμ όλων των εποχών. Η τιμή του ξεπερνά τα 500 δολ. Κατά σύμπτωση, ήταν η μέρα που δολοφονήθηκε ο Τζον Κένεντι.

* Για κάθε χρόνο της καριέρας τους (1963-1969), οι Beatles ηχογραφούσαν σε flexi-disc χριστουγεννιάτικα μηνύματα, παντομίμες, σκετς, αστεία, ευχαριστίες, μόνο για τα μέλη του φαν κλαμπ τους. Οι κάτοχοί τους σήμερα έχουν μια μικρή περιουσία...

* Τον Αύγουστο του 2004, μια χριστουγεννιάτικη κάρτα που έφτιαξε ο Kurt Cobain των Nirvana στα 6 του, πουλήθηκε σε δημοπρασία στην Καλιφόρνια για 16.200 δολάρια.

* Ο Jack και η Meg White των White Stripes απέρριψαν προσφορά 1.000.000 δολ. της Gap για να πρωταγωνιστήσουν στην τηλεοπτική τους καμπάνια τα Χριστούγεννα του 2002.

* Ο Jimi Hendrix δεν έγραψε ποτέ χριστουγεννιάτικο τραγούδι. Ντύθηκε, όμως, Αϊ-Βασίλης και φωτογραφήθηκε από τον Deziider Hoffmann για τις ανάγκες της προώθησης του νέου του δίσκου «Axis bold as love», Δεκέμβριο του 1967.

* Οι REM διασκεύασαν κάποια κλασικά χριστουγεννιάτικα τραγούδια για το φαν-κλαμπ τους. Ανάμεσά τους τα: «Good King Wenceslas» (1989), «Silver Bells» (1993) και το κάντρι «Ghost Reindeer in the Sky» (1991).

* Το «Feliz Navidad», που συνέθεσε το 1970 ο Πορτορικανός Jose Feliciano, είναι το πιο γνωστό ισπανόφωνο χριστουγεννιάτικο τραγούδι.

* «Προσπάθησα να μπω στο πνεύμα των Χριστουγέννων βάφοντας το δένδρο μαύρο, αλλά μάλλον δεν ήταν μια καλή ιδέα, αφού δεν με έκανε ευτυχισμένο». Λόγια του εκκεντρικού Marilyn Mason.

* Ο Mike Oldfield έκανε αίσθηση το 1975 με την ινστρουμένταλ έκδοση του «In Dulci Jubilo», παραδοσιακού χριστιανικού άσματος που τους στίχους είχε γράψει ο Γερμανός μυστικιστής Heinrich Seuse το... 1328!

* Για να βοηθήσουν τα παιδιά της Αιθιοπίας, ο Bob Geldof κι ο Midge Ure δημιούργησαν ένα σούπερ γκρουπ 45 καλλιτεχνών, τους Band Aid, και στις 24/11/1984 ηχογράφησαν το «Do they know it's Christmas?». Το εξώφυλλο δημιούργησε ο Sir Peter Blake (διάσημος από το «Sgt Peppers» των Beatles) και οι πωλήσεις έφτασαν τα 3.510.000 αντίτυπα.

* «Τα Χριστούγεννα ήταν η αγαπημένη μου περίοδος όταν ήμουν παιδί. Το να έχεις δημιουργήσει κάτι, το οποίο έχει αποτυπωθεί στη συνείδηση του κόσμου σαν μέρος των Χριστουγέννων, είναι ένα απίθανο συναίσθημα». Ο μπασίστας Greg Lake (King Crimson / ELP) για το κλασικό του «Ι Believe in Father Christmas» σε στίχους Pete Sinfield το 1975.

* «Αποφασίσαμε με τους Wizzard να ηχογραφήσουμε μυστικά ένα rock'n'roll χριστουγεννιάτικο τραγούδι ("Ι wish it could be Christmas everyday") επειδή ήταν εκτός μόδας για χρόνια. Αλλά την ίδια ιδέα είχαν και οι Slade ("Merry xmas everybody")!», δήλωσε το 1973 ο Roy Wood. Οι Slade έπιασαν κορυφή, οι Wizzard λίγο πιο κάτω. Αμφότερα τα τραγούδια παραμένουν κλασικά.

<object width="330" height="230">

* Ο πρώην μάρτυρας του Ιεχωβά, Michael Jackson, που αλλαξοπίστησε το 1987, άρχισε να γιορτάζει τα Χριστούγεννα από το 1993.

* Κάποιοι καλλιτέχνες την είδαν διαφορετικά αυτή την εποχή μέσα από τους τίτλους των τραγουδιών τους, όπως π.χ.: AC/DC - «Mistress for Christmas», Beach Boys - «Melekalikimaka», James Brown - «Santa Claus go straight to the Ghetto», Nat King Cole - «All Ι want for Christmas is my 2 front teeth», Spinal Tap - «Christmas with the devil»

Διαβάστε περισσότερα...

Το ταξίδι του "Ματαρόα"

Η 22α Δεκεμβρίου του 1945 είναι μια σημαντική ημερομηνία για την ελληνική διανόηση και τέχνη.

Περίπου 200 Ελληνες, νέοι επιστήμονες και καλλιτέχνες, αυτοί που λίγα χρόνια αργότερα θα συμμετείχαν στο διεθνές στερέωμα των επιφανών της τέχνης, της επιστήμης και των γραμμάτων, έπειτα από πολλές περιπέτειες, διπλωματικές ισορροπίες και πολιτικές συμμαχίες, άφηναν πίσω τους την Ελλάδα -που σιγά σιγά έμπαινε στην περιπέτεια του Εμφυλίου- κι έφευγαν για το Παρίσι, υπότροφοι του Γαλλικού Ινστιτούτου.Αφήνοντας πίσω τον άμεσο απόηχο του πολέμου, τη μιζέρια και την ανέχεια, στράφηκαν στο άγνωστο για να επιζήσουν και να δημιουργήσουν. 

Αρκετοί έμελλε να γίνουν μεγάλοι διανοούμενοι και καλλιτέχνες Ηταν όλοι επιβάτες ενός πλοίου που έγινε θρύλος. Το νεοζηλανδέζικο «Ματαρόα» (που σημαίνει «η γυναίκα με τα μεγάλα μάτια» στα πολυνησιακά) είχε ήδη μεταφέρει χιλιάδες Αμερικανούς πεζοναύτες στη Βόρειο Ιρλανδία ετοιμάζοντας την απόβαση στη Νορμανδία, αλλά και εκατοντάδες επιζήσαντες Εβραίους προς την Παλαιστίνη. Αυτή τη φορά το ταξίδι ήταν από τον Πειραιά προς τον Τάραντα της Ιταλίας και από 'κει με τρένο, μέσω Ελβετίας, προς το Παρίσι. Ηταν ένα ταξίδι που έγινε θρύλος, μια «ονειρική έξοδος» που συνδέθηκε με την πιο δύσκολη περίοδο της νεότερης ελληνικής ιστορίας, «ένα ιστορικό γεγονός στην πορεία της νεότερης Ελλάδας που κάποτε θα πρέπει να γραφτεί», όπως είχε πει πολλά χρόνια αργότερα ένας από τους επιβάτες του «Ματαρόα», ο φιλόσοφος Κορνήλιος Καστοριάδης.

Ψυχή και κινητήριος μοχλός αυτής της παράτολμης πρωτοβουλίας ήταν ο ......διευθυντής του Γαλλικού Ινστιτούτου στην Αθήνα και ένθερμος φιλέλληνας, Οκτάβ Μερλιέ. Ηταν ο άνθρωπος που «το επινόησε και το διεκπεραίωσε με σθένος και ευρηματικότητα τη σκοτεινή εκείνη εποχή» έχοντας στο πλευρό του τον γενικό γραμματέα του Ινστιτούτου, Ροζέ Μιλλιέξ. Ηταν παντρεμένοι και οι δύο με Ελληνίδες (τη Μέλπω Λογοθέτη-Μερλιέ και την Τατιάνα Γκρίτση-Μιλλιέξ αντίστοιχα), αντιστασιακοί, προοδευτικών και φιλοαριστερών πεποιθήσεων. Ο Μερλιέ, διαβλέποντας τις πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα (είχαν ήδη μεσολαβήσει τα Δεκεμβριανά), αποφάσισε να δώσει την ευκαιρία σε αριστερούς, αντιστασιακούς και προοδευτικούς Ελληνες να σπουδάσουν στο εξωτερικό και να σωθούν. Ο ίδιος στη μόνη μεγάλη συνέντευξη που έδωσε πολλά χρόνια μετά για το «Ματαρόα» έλεγε ότι βασικό κριτήριο επιλογής ήταν η οικονομική κατάσταση των υποψηφίων. «Είταν φτωχά παιδιά... Δεν θα τους ξεχάσω ποτέ. Οτιδήποτε κι αν επιτύχει κανείς για τέτοιους ανθρώπους θα είναι λίγο».Ο Μερλιέ πλήρωσε την έμπρακτη βοήθειά του στα ταλέντα της αριστερής νεολαίας.

Και όπως γράφει η Νέλλη Ανδρικοπούλου, από τους επιβαίνοντες στο Ματαρόα, στο βιβλίο της «Το ταξίδι του Ματαρόα» (Εστία, 2007), σχηματίστηκε εναντίον του μέτωπο δυσαρεστημένων δεξιών - πολιτικών, πανεπιστημιακών και δημοσιογράφων. Και η μεν παραίτηση που έθεσε στη διάθεση του γαλλικού υπουργείου Εξωτερικών δεν έγινε δεκτή, αλλά όταν το 1946 μαθεύτηκε ότι προορίζεται για μορφωτικός ακόλουθος της γαλλικής πρεσβείας, το ελληνικό κατεστημένο κατάφερε να μπλοκάρει την καριέρα του.

Στο «Ματαρόα», όμως, δεν ανέβηκαν μόνο αριστεροί αλλά και γόνοι αστικών οικογενειών. «Κυρίως ήθελα νέους επιστήμονες που θα πήγαιναν στο Παρίσι, τη Λυών, το Μονπελιέ, το Νανσύ, το Στρασβούργο, θα παρακολουθούσαν τη γιγαντιαία δουλειά της ανοικοδόμησης και γυρνώντας κατόπιν στην Ελλάδα θα προσφέρανε τη δημιουργική τους εμπειρία», συμπλήρωνε ο Μερλιέ. «Κατάφεραν να βγάλουν τους υπότροφους από μια εξαιρετικά δεινή θέση. Βλέποντας τον κίνδυνο που κρεμόταν πάνω από το κεφάλι μιας ολόκληρης γενιάς επιστημόνων και καλλιτεχνών, έσπευσαν να φυγαδεύσουν όσους μπόρεσαν στο εξωτερικό για σπουδές», λέει χρόνια αργότερα ο ιστορικός Νίκος Σβορώνος.

«Το ταξίδι του Ματαρόα δεν είχε αρχικά τον μυθικό χαρακτήρα που απέκτησε με τα χρόνια» λέει η Ανδρικοπούλου. «Το Παρίσι μού φάνηκε ζοφερό, κακοφωτισμένο, όλες οι προσόψεις του σκοτεινές...» γράφει ο Ντίκος Βυζάντιος. Πώς να δει μια πόλη, ακόμη και τόσο όμορφη σαν το Παρίσι, ένας εξαθλιωμένος ύστερα από ένα εξοντωτικό ταξίδι!

Αρχηγός της ομάδας ήταν ο αρχιτέκτονας Πάνος Τζελέπης και ανάμεσα στα μέλη της «Υποτροφιάδας» ήταν: οι φιλόσοφοι Κορνήλιος Καστοριάδης, Κώστας Παπαϊωάννου, Μιμίκα Κρανάκη, Κώστας Αξελός, ο ιστορικός Νίκος Σβορώνος, οι φοιτητές αρχιτεκτονικής Εμμανουήλ Κινδύνης, Αριστομένης Προβελέγγιος, Αθανάσιος Γάττος, Κωνσταντίνος Μανουηλίδης, Νικόλας Χατζημιχάλης, Γιώργος Κανδύλης, Πάνος Τσολάκης, Τάκης Ζενέτος, ο κινηματογραφιστής Μάνος Ζαχαρίας, ο γλύπτης Μέμος Μακρής, ο ζωγράφος Ντίκος Βυζάντιος, ο μουσικός Δημήτρης Χωραφάς, ο τεχνοκριτικός Αγγελος Προκοπίου, οι γιατροί Ανδρέας Γληνός και Ευάγγελος Μπρίκας, η συγγραφέας Ελλη Αλεξίου, η ποιήτρια Μάτση Χατζηλαζάρου, ο ποιητής Ανδρέας Καμπάς, οι φιλόλογοι Εμμανουήλ Κριαράς και Σταμάτιος Καρατζάς, και πολλοί άλλοι. Ο συνθέτης Ιάνης Ξενάκης, ο οποίος είχε τραυματιστεί στο μάτι στα Δεκεμβριανά, έφτασε αργότερα μόνος του στο Παρίσι.

Εξήντα πέντε χρόνια ύστερα από εκείνο το ταξίδι, το Γαλλικό Ινστιτούτο τιμά την πράξη του τότε διευθυντή του με μια εκδήλωση μνήμης, αύριο Τετάρτη, ανήμερα της οδύσσειας του Ματαρόα.

Διαβάστε περισσότερα...

Ολόγιομο φεγγάρι

Πανσέληνος, ολική έκλειψη Σελήνης και χειμερινό ηλιοστάσιο µαζί… 

Μπορεί να µην είχαμε την ευκαιρία εδώ στην Ελλάδα να απολαύσουμε τη δεύτερη (επρόκειτο να αρχίσει στις 8:33 σήµερα το πρωί, πολύ αργά για τους δικούς µας ουρανούς, ιδανικά για τους ουρανούς της Ανατολικής Ασίας, της Αυστραλίας, της Βορειοδυτικής Ευρώπης και της Αφρικής καθώς και τµήµατος της Βόρειας Αµερικής), αλλά αυτό δεν εμποδίζει κανέναν ούτε να αφήσει απόψε, καιρού επιτρέποντος, το βλέµµα του να χαθεί στο φεγγάρι (όπως κάνουν οι περιπατητές µε τα χιονοπέδιλα στην Αρόζα της Ελβετίας) ούτε να κάνει εκείνη την ώρα µια φαινοµενικά παράλογη αλλά δικαιωµατικά ανθρώπινη ευχή – να ζήσει την επόµενη σύµπτωση πανσελήνου, ολικής έκλειψης και χειµερινού ηλιοστασίου στις 21 Δεκεμβρίου του 2094! 

Διαβάστε περισσότερα...

«Τα Χριστούγεννα του τεμπέλη»

Του Παντελη Μπουκαλα

Δύσκολα τα Χριστούγεννα του τεμπέλη. Οχι, δεν πρόκειται για τον μαστρο-Παύλο τον Πισκολέτο, τον ήρωα του Παπαδιαμάντη, που αν συνέτασσε «τον κανονισμόν της εβδομάδος, θα ώριζε την Κυριακήν διά σχόλην, την Δευτέραν διά χουζούρι, την Τρίτην διά σουλάτσο, την Τετάρτην, Πέμπτην και Παρασκευήν δι’ εργασίαν, και το Σάββατον διά ξεκούρασμα». Για τον ανώνυμο τεμπέλη Ελληνα πρόκειται, τον τεμπέλληνα, όπως μονολεκτικά τον ονομάζει η ειρωνεία των κατά φαντασίαν δουλευταράδων του τόπου.

Ετσι δεν ζωγραφίζουν, χρόνια τώρα, τον μέσο πολίτη όσοι δεν έτυχε να ακούσουν ότι πολλοί εκπαιδευτικοί δουλεύουν και ταξί τα βράδια για να τα βγάλουν πέρα; Σαν εξ επαγγέλματος άεργους δεν μυκτηρίζουν οι «επιτυχημένοι» όσους εξωθούνται από την ανεργία σε δύο και τρεις ανασφάλιστες δουλειές, κούριερ ή ό,τι άλλο, για να μη χάσουν εντελώς τον αυτοσεβασμό τους; Και σαν παράσιτα δεν αντιμετωπίζουν τους συνταξιούχους που ούτε να ονειρευτούν δεν τολμούν την παπαδιαμαντική «ραστώνη, το δόλτσε φαρ νιέντε των αδελφών Ιταλών»; Ναι, μια χαρά κρατούν οι αστικοί μύθοι. Να, ακόμα μιλούν επιτιμητικά οι κήνσορες για........το «ένα - ενάμισι εκατομμύριο των δημοσίων υπαλλήλων», κι ας μετρήθηκαν πολύ λιγότεροι. Και δεν είναι βέβαια οι μισοί αργόσχολοι και οι υπόλοιποι διεφθαρμένοι, όπως τους κατηγορούν οι αυθεντίες των τηλεδικείων.

Ο τεμπέλης του Παπαδιαμάντη καταφεύγει στην ταβέρνα, «διωγμένος από την γυναίκα του, υβρισμένος από την πενθερά του, δαρμένος από τον κουνιάδο του, ξωρκισμένος από την σπιτονοικοκυράν του και φασκελωμένος από τον μικρόν τριετή υιόν του». Κάπως έτσι, διωγμένος, υβρισμένος, δαρμένος, ξορκισμένος και φασκελωμένος, νιώθει και ο «τεμπέλληνας» της παραπολιτικής μυθοπλασίας, αλλά όχι από τους συγγενείς (μόνο οι σπιτονοικοκύρηδες μένουν ίδιοι, να απαιτούν τα καθυστερούμενα νοίκια). Διωγμένος με συνοπτικές ή και εκβιαστικές διαδικασίες από τη δουλειά του· δαρμένος και χημικοβομβαρδισμένος από τα ΜΑΤ· φασκελωμένος από τους Ευρωπαίους «εταίρους»· υβρισμένος από όσους δογματίζουν πως του χρειάζεται μαστίγιο για να αναμορφωθεί. «Μου φαίνεται πως αυτοί οι μαστόροι, αυτοί οι αρχόντοι, αυτή η κοινωνία πολύ κακά έχουν διωρισμένα τα πράγματα» λέει πάντως ο Παπαδιαμάντης.

Διαβάστε περισσότερα...

Ακίνητοι στο χιόνι

Ελάχιστοι είναι αυτοί εκτός Ρωσίας που γνωρίζουν ακόμη και την ύπαρξη της Καμπαρντινο-Μπαλκαρίας. Πρόκειται για μια μικρή Ρωσική Δημοκρατία στον Βόρειο Καύκασο. Διεθνή συμφέροντα δεν διακυβεύονται εκεί, πετρελαιαγωγοί δεν περνούν, οπότε σχεδόν κανείς στο εξωτερικό δεν ενδιαφέρεται για το πώς ζουν οι ντόπιοι και πώς τους συμπεριφέρονται οι Ρώσοι.

Εξι Μπαλκάριοι ακτιβιστές, εκ των οποίων οι πέντε φαίνονται στη φωτογραφία, ντυμένοι με εθνικές στολές, έχουν λοιπόν εγκατασταθεί στη Μόσχα και κάνουν καθιστική διαμαρτυρία εδώ και σχεδόν... έξι (!) μήνες κοντά στο τείχος του Κρεμλίνου για να προσελκύσουν την προσοχή των ρωσικών και των διεθνών ΜΜΕ στα προβλήματα της περιοχής τους. Υπομονή έχουν απεριόριστη στον Καύκασο...

Διαβάστε περισσότερα...

Πολιτικές παθογένειες

Από τον ΓΙΑΝΝΗ ΠΑΝΟΥΣΗ
Φθάνω στην πόλη

Και ο ένας -ο νικητής-

Μου βάζει στην τσέπη φανερά

Το ψηφοδέλτιο της αρεσκείας του

Ενώ κάνει το ίδιο

Και σε μερικούς άλλους

Του αντίπαλου στρατοπέδου

Χρ. Παπαγεωργίου, Παντός καιρού

Οι πολιτικές παθογένειες στη χώρα μας είναι πολλές. Και είναι αυτές που έχουν καταστήσει αρτηριοσκληρωτική τη Δημοκρατία μας και δεν αφήνουν την κοινωνία να αναπνεύσει.

ΘΑ αναφερθώ σε τρία συμπτώματα:

* ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ

Φτιασιδώνονται οι leaders, καλλωπίζονται οι χώροι, εξευρωπαΐζονται τα διαφημιστικά spots, «καλουπώνονται» οι αιρετικοί, βγαίνουν από τα μπαούλα παλιές φωτογραφίες / οικογενειακές στιγμές, προσλαμβάνονται ειδικοί σύμβουλοι, ανθεί το «παρα-εμπόριο» των ΜΜΕ, κι όμως.......τίποτα δεν μπορεί να κρύψει την αντήχηση της ανυπαρξίας πολιτικού λόγου.

Η πολιτική «πουλάει» ως τέχνη, αλλά οι Ελληνες πολιτικοί έγιναν πολύ γρήγορα «επαγγελματίες» κι έτσι δεν πρόκαναν να θητεύσουν στη σεμνότητα, την ειλικρίνεια, την παράδοση, τις αρχές.

* ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΝΟΜΙΑ

Ουδείς αναγνωρίζει (και το χειρότερο: ουδείς τηρεί) τους κανόνες του πολιτικού παιχνιδιού.

ΟΥΤΕ τα αντίπαλα κόμματα ούτε οι πολιτευτές του ίδιου κόμματος φαίνεται να αντιλαμβάνονται ότι «οι βουλευτές φεύγουν αλλά η Δημοκρατία μένει» κι ότι χρεωστούν και κάτι σ' αυτό το λεγόμενο (και μη-τηρούμενο) ΗΘΟΣ (για το ΥΦΟΣ δεν γίνεται λόγος, αφού στην Ελλάδα ουδέποτε διακρινόμασταν για το στιλ).

Η σκοπιμότητα προέχει πάσης νομιμότητος ή δεοντολογίας.

* ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΜΝΗΣΙΑ

Ολη η Ελλάδα, με πρωτοστατούντες τους πολιτικούς, χάνει τη μνήμη της. ΟΛΑ ξεχνιούνται, συμψηφίζονται ή παραγράφονται. Κανένας δεν έχει διαπράξει ποτέ κανένα λάθος (κι αν το διέπραξε ασφαλώς έφταιγε ο αντίπαλος).

ΟΛΟΙ, λοιπόν, ως αθώες περιστερές, απηλλαγμένοι των ευθυνών για την κακιά πορεία του τόπου και των τύψεων για τα βάσανα του λαού, με διαθλασμένο το αίσθημα ατομικής ευθύνης κι έχοντας ως Ευαγγέλιο το προσωπικό-κομματικό συμφέρον, μας ζητούν την ψήφο μας «για να μην εκλεγούν οι άλλοι».

ΟΙ πολιτικοί, με τους μάγους και τους μυστικοσύμβουλους, διαβάζουν τα γκάλοπ για να διακρίνουν τους οιωνούς.

ΟΙ πολίτες, έντρομοι από την «ανομβρία» και τη ΔΝΤ-κρατία, νομίζουν ότι εξορκίζουν το «Κακό» βρίζοντας τον αντίπαλο (ακόμα κι όταν αυτός μιλάει με σύνεση).

ΑΥΤΗ την παθογένεια που είχαμε διαπιστώσει και περι-γράψει πριν από 15 χρόνια, την ξαναβρίσκουμε πάλι μπροστά μας (επ)ενδεδυμένη και με το Τροϊκόν Αγος.

ΚΙ ΑΝΑΡΩΤΙΟΜΑΣΤΕ: πολιτικός γιατρός δεν υπάρχει σ' αυτή τη χώρα;

Διαβάστε περισσότερα...

Στο πνεύμα των ημερών

Της Pιτσας Mασουρα

Ακολουθούμε την πεπατημένη των ημερών. Νιώθουμε στο στήθος ένα σκίρτημα χαράς. Οι γιορτές είναι η μεγαλύτερη εφεύρεση του ανθρώπου. 

Η ολιγοήμερη διακοπή της ρουτίνας, σαν ένα είδος συνενοχής. Η αίσθηση ελευθερίας, κοινωνικά φιλτραρισμένη αίσθηση. Τα λιγοστά χαμόγελα. Τα χέρια που σφίγγουν άλλα χέρια. Ενα φιλί. Μια ευχή από τον παππού στον εγγονό. Ενα ευωδιαστό τσουρέκι. Η οικογένεια, οι θείοι, τα ξαδέλφια, οι λιγοστοί φίλοι γύρω από το τραπέζι. Η κόπωση της νοικοκυράς. Οι παραδόσεις. Αλλού αυστηρά, αλλού χαλαρά, μέσα σε μια φούσκα παραζάλης και ψευδαισθήσεων ότι κάτι μπορεί ν’ αλλάξει. Ενας λαχνός. Μια σχέση. Μια δουλειά. Το αύριο, ποιος ξέρει! Κάποιοι πηγαίνουν στον όρθρο. Αλλοι περνούν έξω απ’ τις εκκλησιές και κάτι τους σπρώχνει να μπουν μέσα. Ναι, για ένα κερί και μια σιωπηλή προσευχή στη γωνία. Του καθενός το μέτρο ορισμένο εξ αρχής.

Διαβάζω στις ξένες εφημερίδες τους πιο δημοφιλείς τίτλους, θέματα με τα περισσότερα κλικ, τη μεγαλύτερη επισκεψιμότητα: «Τα πενήντα καλύτερα χριστουγεννιάτικα δώρα για τις γυναίκες». «Τα πενήντα καλύτερα για τους άνδρες». «Οδηγός για τις χριστουγεννιάτικες αγορές σας». «Τα δέκα καλύτερα βιντεοπαιγνίδια για τα παιδιά σας»... Ο άνθρωπος παραμένει ευάλωτος στις διαφημιστικές σειρήνες. Ακόμη κι όταν ξέρει ότι είναι αναλώσιμος όσο ποτέ στο.......πρόσφατο παρελθόν (αναλώσιμος ως εργαζόμενος) δεν αρκείται στο να καταβροχθίσει τους δημοφιλείς τίτλους και να κάτσει στ’ αυγά του. Οχι. Σενιάρεται, παίρνει το μετρό, το λεωφορείο, το τραμ, το ποδήλατο και κατεβαίνει στα μαγαζιά. Ναι, κοιτάζει πρώτα τις τιμές, στην αρχή δειλά, μετά με περισσότερο θάρρος, μέχρι και θράσος καμιά φορά. Βλαστημάει χρονιάρες μέρες την αφραγκιά του, κάνει φωναχτά τους υπολογισμούς του κι αφού εκστομίσει το γνωστό «βρε δε βαριέσαι, πάρτο, κι αύριο βλέπουμε» εισέρχεται ξαλαφρωμένος στο μαγαζί, ικανοποιώντας την επιθυμία του να ανήκει στην ομάδα των καταναλωτών, αλλά και κάτι ακόμη: να γίνει καλύτερα αποδεκτός μέσα από ένα δώρο. Τα δώρα, είναι αλήθεια, παραμένουν το πιο φαντεζί κομμάτι των ημερών, μαζί και η προσπάθεια να δείχνουμε χαρούμενοι, με βάση τις ισχύουσες προδιαγραφές της γιορτής.

Κι είναι αλήθεια πως η αίσθηση του πραγματικού δεν έχει χώρο να δουλέψει αυτές τις μέρες. Ακόμη και η κυβερνητική αυστηρότητα, αυτή η επιμονή, η εμμονή στους νομισματικούς και οικονομικούς κανόνες, φαντάζει αδιάφορη, τυχαία, περαστική! Στο κάτω κάτω δεν είναι πιο βολικό να χάνεσαι έστω και στιγμιαία κάτω από το βάρος της χαλαρότητας; Να αισθάνεσαι ότι το ανάλαφρο έχει την ικανότητα να γίνεται το αντίπαλο δέος της γκροτέσκο θρηνωδίας; Ο Νόρμαν Μέιλερ μέσα από τα βιβλία του πρότεινε στους αναγνώστες να ζουν με τους κλυδωνισμούς του κόσμου και τις περιστασιακά εκπληκτικές ανταμοιβές του. Αλλά δεν ξέρω τι θα έλεγε ο Μέιλερ γι’ αυτούς τους τεράστιους κλυδωνισμούς που ζούμε και ποιες ανταμοιβές θα φανταζόταν. Αν θα αντιπρότεινε το χιλιοειπωμένο και απατηλό - «ε, ναι, μέσα απ’ τους κλυδωνισμούς θα γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι» - ή θα ανέσυρε από την ιστορία μια θυμωμένη Ρόζα Λούξεμπουργκ.

Οι κλυδωνισμοί, λοιπόν. Κι ας πλησιάζει η ημέρα των Χριστουγέννων. Η ημέρα της αγάπης, όπως έλεγαν παλιά οι χωρικοί. Οι χωρικοί που με τόση ευστροφία και αντικειμενικότητα περιγράφει ο Παπαδιαμάντης. Εγινε μόδα η επιστροφή στα χριστουγεννιάτικα διηγήματά του. Ο κόσμος ψάχνει να βρει απαντήσεις. Δεν του τις δίνει κανένας Παπαδιαμάντης. Ο τρόπος όμως που ο Σκιαθίτης συγγραφέας περιγράφει τις ανθρώπινες αδυναμίες, που σκιαγραφεί τα πάθη, το γεγονός ότι δεν κρίνει, δεν επικρίνει, δεν καταγγέλλει, αλλά αφήνει τον αναγνώστη να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα μέσα σε μια ηθογραφικά αυστηρή ατμόσφαιρα, είναι αρκετός για να ανακουφίσει τον φορτισμένο σύγχρονο άνθρωπο. Ας θυμηθούμε ότι στα χρόνια του Παπαδιαμάντη η επιλογή ήταν μια φοβερή πολυτέλεια. Η ζωή οριζόταν αποκλειστικά από τις βασικές ανάγκες του ατόμου.

Ισως γι’ αυτό ας σκεφτούμε λίγο διαφορετικά. Κι ο καθένας από μας ας τολμήσει ένα δόσιμο ψυχής με γνώμονα τη συμπόνια και την αλληλέγγυα συμπεριφορά. Η κοινωνία θα γίνει αβίωτη δίχως τις εκδηλώσεις αλληλεγγύης των μεν προς τους δε, δίχως την ευαισθησία απέναντι στη δυστυχία του άλλου. Τώρα είναι ο καιρός των μικρών υπερβάσεων. Από τους μεν στους δε. Ούτως ή άλλως, τα προβλήματα έχουν έρθει για να μείνουν κι όλοι συνειδητοποιούμε ότι δεν θα υπάρξει ξανά Χάρι Πότερ. Ακόμη κι αυτός μεγάλωσε και θα περάσει σιγά σιγά στον κόσμο της λήθης.

Διαβάστε περισσότερα...

Στον κήπο της λαϊκής βιοσοφίας

Tου Παντελη Μπουκαλα

Συζητάμε. Αλαφιασμένοι, αγχωμένοι, μαγκωμένοι, μελαγχολικοί, θυμωμένοι, και σίγουρα φτωχότεροι, πάντως συζητάμε. Για να καταλάβουμε και για να αμυνθούμε. 

Ελπίδες πολλές δεν έχουμε, βέβαια, να εντάξουμε τα κομμάτια και τα θρύψαλα των πληροφοριών, των φημών και των σεναρίων σε κάποιο συνεκτικό «αφήγημα»· αυτή την πατέντα έσπευσαν να την οικειοποιηθούν οι μυθοπλάστες που κυβερνούν, ιδιαίτερα η κ. Διαμαντοπούλου και ο κ. Χρυσοχοΐδης, οι δύο πλέον επίμονοι αφηγηματολόγοι του πάντοτε λεξιμαγικού ΠΑΣΟΚ. 

Οσα συμβαίνουν πάντως ούτε φήμες είναι ούτε σενάρια που αφορούν κάποιους μακρινούς και αδιάφορους τρίτους· ο ορίζοντας των γεγονότων, των απογοητευτικών γεγονότων, ζώνει όλο και πιο στενόχωρα όσους γεννήθηκαν για να δουλεύουν «βαριά κι αποσταμένα», κατά τον λαϊκό λόγο, και να ζουν με τη δουλειά τους και μόνο. 

Η μια μέρα μετά την άλλη φέρνει κατά εκατοντάδες ή χιλιάδες τις απολύσεις, τις «εθελούσιες εξόδους» («ή δέχεσαι να δουλεύεις με μειωμένο μισθό και εκ περιτροπής ή φεύγεις», λέει το ευγενικό τελεσίγραφο). Μέρα με τη μέρα, ή και με την ώρα, λιγοστεύουν ραγδαία οι οικογένειες που δεν έχουν πληγεί, που δεν έχουν τραυματιστεί σοβαρά, και βλέπουν να ανατρέπεται ο τρόπος και οι συνήθειες δεκαετιών. Και όσα συνθλιπτικά συμβαίνουν, κλονίζουν και απειλούν να τσακίσουν αυτό που παραμυθητικά θεωρούμε άτρωτο πυρήνα της........ελληνικής κοινωνίας: την οικογένεια.

Δεν καταλαβαίνουμε όλοι όλες τις παραμέτρους του προβλήματος, πολιτικού πρώτα κι ύστερα οικονομικού· αυτές οι σκοτεινές «Αγορές», λόγου χάρη, ώρες ώρες έχουν την ίδια σημασία στο κεφάλι μας με τη σημασία που είχε η έκλειψη του ήλιου ή της σελήνης για τους ανθρώπους στις προ επιστήμης εποχές. Αλλά και δεν συμμεριζόμαστε όλοι τα μαζικώς ενοχοποιητικά (άρα δολίως απαλλακτικά για την ίδια την εξουσία) δόγματα του είδους «όλοι τα φάγαμε», τα οποία δεν διακινούνται μόνο στην Ελλάδα αλλά και στην Ιρλανδία και, αργότερα, στην Πορτογαλία ή την Ισπανία. Και, φυσικά, δεν συμμεριζόμαστε τον ενθουσιασμό, προσποιητό στα όρια της ειρωνείας, που εκδηλώνουν για τη «γενναία προσπάθεια των Ελλήνων πολιτών» ή για το «κουράγιο μας» οι διεθνείς ελεγκτές που έρχονται, βαθμολογούν αυστηρά, προβαίνουν σε ιατρικοπολιτικού τύπου διαγνώσεις, «επικαιροποιούν» το Μνημόνιο, δηλαδή το επιδεινώνουν θαρρείς και οι ψυχοπνευματικές και οικονομικές αντοχές μας είναι ανεξάντλητες, και μετά τη συνταγογράφηση απέρχονται.

Το συνηθίζουμε στις κουβέντες που κάνουμε αναζητώντας εξηγήσεις (το συνηθίζουν οι άνθρωποι από την αρχαιότητα ακόμα, όπως μας διδάσκουν και οι τραγωδίες των Αθηναίων ποιητών, που θυμούνται και μνημονεύουν τον πυκνωμένο και έμπειρο λαϊκό λόγο), να αρπαζόμαστε από τη μια ή την άλλη παροιμία, αυτά τα «παλαιάς σοφίας εγκαταλείμματα, περισωθέντα διά την συντομίαν και δεξιότητα», κατά τον ορισμό του Αριστοτέλη. «Κάλλιο αργά παρά ποτέ», λένε λοιπόν κάμποσοι τώρα, πεπεισμένοι ότι πρέπει να υποστούμε ταυτόχρονα, με συνοπτικές διαδικασίες και υπό ξένη καθοδήγηση και έλεγχο, πρώτον τον κατά Σημίτη «εκσυγχρονισμό», δεύτερον την κατά Κώστα Καραμανλή «επανίδρυση» και τρίτον την κατά Γιώργο Παπανδρέου «αναμόρφωση»· για να γίνουν μάλιστα πειστικότεροι όταν μιλούν για το «τότε που χρεωνόμασταν» άνευ ορίων και όρων και καλοζούσαμε με δανεικά και πιστωτικές, παραπέμπουν σε όποιο από τα συνοπτικά ευαγγέλια της λαϊκής βιοσοφίας έχει πρόχειρο η μνήμη τους, για παράδειγμα «Οποιος μεθύσει βερεσέ, δυο φορές πληρώνει» ή πάλι, «Οσα δύνασαι να βγάζεις κι απ’ τα ίδια να ξοδιάζεις, να μη βγάζεις δύο-τρία και ξοδιάζεις δεκατρία». Το πρόβλημα όμως εδώ δεν έχει να κάνει μόνο με την ταχύτητα και τη βία της, ένα πρόβλημα που η λύση του διχάζει ακόμα και τη λαϊκή θυμοσοφία, όπως δηλώνεται και από τις γνωστές εναντιούμενες φόρμουλες, «το γοργόν και χάριν έχει» από τη μια, «όποιος βιάζεται σκοντάφτει» από την άλλη, που κάπως συμφιλιώνονται με το παραδεδομένο πλην δυσεπίτευκτο «σπεύδε βραδέως». Το πρόβλημα είναι βαθύτερο γιατί συνδέεται και με το γεγονός ότι μαζί με τα ξερά, ορισμένοι επείγονται να κατακάψουν και τα χλωρά, ή μάλλον, με το πρόσχημα των ξερών (των «παθογενειών της ελληνικής πολιτείας και κοινωνίας» καταπώς λέγεται), βιάζονται να διαλύσουν και τους υγιείς ιστούς.

Οταν λοιπόν ακούς και διαβάζεις για καλοστεκούμενες δημόσιες επιχειρήσεις και για κερδοφόρες ιδιωτικές που αναγγέλλουν και ετσιθελικά επιβάλλουν προγράμματα «εξυγίανσης» (δηλαδή «εθελούσιες» απολύσεις ή εξίσου εθελούσιες περικοπές μισθών), δεν μπορείς, μέσα στη θυμωμένη αμηχανία σου, παρά να σπεύσεις στον κήπο με τις παροιμίες και να κόψεις όποια διαθέτει την πιο ταιριαστή για την περίσταση πικροχολία της· ας πούμε, «στην αναμπουμπούλα ο λύκος χαίρεται» ή «τώρα που βρήκαμε παπά, να θάψουμε πεντέξι». Διότι αυτό ακριβώς γίνεται, και μάλιστα σε μαζική κλίμακα. Ιδιαίτερα στον ιδιωτικό τομέα, ανακάλυψαν όλοι ότι δεν βγαίνουν. Αλήθεια, από τις ληξιπρόθεσμες οφειλές ύψους 24 δισεκατομμυρίων ευρώ που διαγράφονται με το μνημονιακό πολυνομοσχέδιο επειδή, άκουσον άκουσον, χαρακτηρίζονται επισήμως «ανεπίδεκτες είσπραξης», και οι οποίες υπολογίζεται ότι ισούνται με το ασήμαντο 10% του ΑΕΠ, πόσες είναι χρέη επιχειρηματιών που φρόντισαν να χρωστούν στο Δημόσιο με τη σιγουριά (θεμελιωμένη και στη σχετική παράδοση μεροληπτικής ή χοντροκομμένα διαπλεκόμενης γενναιοδωρίας του κράτους) ότι θα κληθούν να πληρώσουν «του αγίου ποτέ», όπως και πάλι ο λαϊκός λόγος αποφαίνεται; Και πόσο ισχύει εν προκειμένω το παροιμιώδες πλέον πάγκαλον πόρισμα «μαζί τα φάγαμε»; «Αφέντης είν’ εκειός που δεν χρωστάει» λέει βέβαια ο λαός, αλλά εδώ πέφτει εν μέρει έξω, γιατί το συμπέρασμά του ισχύει μόνο για τις χώρες που χρωστούν, όπως η Ελλάδα, κι όχι για τους προύχοντες που οφείλουν στην κάθε χρεοκοπημένη χώρα και οι οποίοι μετρούν την ισχύ τους ευθέως ανάλογη των χρεών τους.

Με τον στωικισμό της, αποκτημένο από τη μια απογοητευτική εμπειρία στην άλλη, η λαϊκή βιοσοφία έχει καταλήξει στη πίστη πως και το κακό, σαν αναπόφευκτο, είναι καλοδεχούμενο αλλά με κάποια προϋπόθεση. «Καλώς τηνε τη συμφορά κι αν έρθει μοναχή της, μην έρθει με τον άντρα της και με την αδερφή της» συμπεραίνει λοιπόν. Και βλέπουμε τώρα τη συμφορά να έχει καταφτάσει με όλη την πολυμελή οικογένειά της, γιατί το έργο της κατεδάφισης δεν αφορά μόνο τα εργασιακά δικαιώματα, τους μισθούς, τις συντάξεις και τις συμβάσεις, αλλά επεκτείνεται σε οποιαδήποτε μορφή του κράτους πρόνοιας, από τη δημόσια Υγεία και το Περιβάλλον έως τον Πολιτισμό και την Παιδεία, σε ό,τι συνιστά την καθημερινότητά μας. Ακούμε βέβαια πως «αν όλα πάνε κατά το πρόγραμμα», θα υπάρξουν επιστροφές και κάποιου είδους αποζημίωση των μνημονιοπλήκτων. Μόνο που «το αν εσπάρθη πολλές φορές, αλλά δεν εφύτρωσε». Αυτό, μας λένε οι λαογράφοι μας, το έλεγε ανάμεσα σε πολλούς άλλους και ο Κολοκοτρώνης.

Διαβάστε περισσότερα...

Σε αδιέξοδο ο μονόδρομος

Του ΤΑΣΟΥ ΠΑΠΠΑ

Ο ταξικός συμβιβασμός που οικοδομήθηκε στην Ευρώπη αμέσως μετά τον πόλεμο και δούλεψε μέχρι το 1975 -περίοδος που ονομάστηκε «ένδοξη τριακονταετία»- στηρίχτηκε στη θεσμοθέτηση των συλλογικών διαπραγματεύσεων, στην εφαρμογή κεϊνσιανών μακροοικονομικών πολιτικών και στην εκτεταμένη λειτουργία συστημάτων κοινωνικής πρόνοιας.

Ηταν ένας συμβιβασμός που δεν απειλούσε τους βασικούς πυλώνες του συστήματος, ωστόσο το έκανε πιο ανθρώπινο, αφού ο συσχετισμός ανάμεσα στο κεφάλαιο και τις δυνάμεις της εργασίας δεν ήταν τόσο ετεροβαρής, όσο παρουσιάζεται στις μέρες μας.

Μάλιστα σε ορισμένες περιπτώσεις (σκανδιναβικό παράδειγμα) οι επιδόσεις ήταν εξαιρετικές σε όλα τα επίπεδα, ακόμη και σ' αυτά της παραγωγικότητας, της καινοτομίας και της ανταγωνιστικότητας, δηλαδή στα πεδία που συγκροτούν το σκληρό πυρήνα της καπιταλιστικής Βίβλου: «σε πείσμα των νεοφιλελεύθερων δογμάτων το κοινωνικό κράτος όχι μόνο δεν εμπόδισε τη Σουηδία να........είναι ανταγωνιστική, αλλά την ανέβασε σε μία από τις τρεις πρώτες θέσεις της παγκόσμιας κατάταξης... και έχει διατηρήσει το μικρότερο βαθμό εισοδηματικών ανισοτήτων» (Σλαβόι Ζίζεκ, «Η Καθημερινή», 12-12-2010).

Σιγά σιγά, και αφού μεσολάβησε μια μεταβατική φάση, οι ισορροπίες ανετράπησαν. Η παγκοσμιοποίηση και η ραγδαία ανάπτυξη του χρηματοπιστωτικού τομέα εις βάρος της πραγματικής οικονομίας οδήγησαν στην απόλυτη κυριαρχία του νεοφιλελευθερισμού. Η κατάρρευση του αντίπαλου δέους, η απαξίωση των μεγάλων αφηγήσεων σε συνδυασμό με την πλήρη υποταγή της σοσιαλδημοκρατίας στη λογική της «ελεύθερης αγοράς», δημιούργησαν τη βεβαιότητα της οριστικής επικράτησης του καπιταλισμού: «Εχει γίνει για πολλούς ανθρώπους πιο εύκολο να φανταστούν το τέλος της Γης, παρά το τέλος του καπιταλισμού» (Φρ. Τζέιμσον, «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία», 1-6-2008).

Παρά το γεγονός ότι ο νεοφιλελευθερισμός ως οικονομικό μοντέλο έδειξε τα όριά του και έχει βυθίσει από το 2008 τις περισσότερες χώρες σε βαθιά κρίση, τα κόμματα που τον υπηρέτησαν με θρησκευτική ευλάβεια εξακολουθούν να κρατούν στα χέρια τους τη διαχείριση των οικονομικών πολιτικών, επιβάλλοντας παντού λιτότητα, μείωση του μισθολογικού κόστους, περικοπές δημοσίων δαπανών.

Ξηλώνουν μεθοδικά και στο όνομα της δημοσιονομικής εξυγίανσης τις κατακτήσεις των εργαζομένων, προστατεύουν με φοροαπαλλαγές τα συμφέροντα των πλουσίων με το σκεπτικό ότι έτσι θα ενισχυθούν οι επενδύσεις, συρρικνώνουν δραματικά τον δημόσιο τομέα με το πρόσχημα της απελευθέρωσης των δημιουργικών δυνάμεων της επιχειρηματικότητας, σπρώχνουν στην ανασφάλεια της μερικής απασχόλησης εκατομμύρια ανθρώπους επινοώντας νέους όρους (ευελφάλεια) επικαλούμενα την ανάγκη να σπάσει η ακαμψία της αγοράς εργασίας. Και όλα αυτά με ένα και μοναδικό επιχείρημα: «Δεν Υπάρχει Αλλη Εναλλακτική» [ΔΥΑΕ].

Στην περίπτωση της Ελλάδας και της Ιρλανδίας το «ΔΥΑΕ» επιστρατεύθηκε για να δικαιολογηθεί η προσφυγή στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Οποιοι διαμαρτύρονται «εμφανίζονται ως παράλογοι, ότι προσπαθούν να εμποδίσουν τη χώρα τους να λύσει τα τρομερά προβλήματά της και πετούν ανάποδα στο πρόσωπο του αναπόφευκτου» (Ρίτσαρντ Πιτ, «Ελευθεροτυπία», 4-12-2010).

Σ' ένα σημείο έχουν δίκιο οι οπαδοί του μονόδρομου. Πράγματι, οι αντίπαλοί τους δεν έχουν καταφέρει μέχρι τώρα να αρθρώσουν πειστικό και ρεαλιστικό εναλλακτικό λόγο. Η σοσιαλδημοκρατία έχει παραδοθεί άνευ όρων. Χορεύει όπως της βαράνε. Αλλωστε, όπου κυβερνά στην Ευρώπη (Ισπανία, Πορτογαλία, Ελλάδα) δεν έχει δώσει δείγματα αντίστασης. Κάτι ψελλίζει περί φορολόγησης των χρηματιστηριακών συναλλαγών, αλλά έως εκεί.

Η άλλη αριστερά ξέρει πολύ καλά τι δεν θέλει, ωστόσο ένα κομμάτι της δεν ξέρει τι ακριβώς θέλει και πώς θα φτάσει σ' αυτό, παλινωδώντας ανάμεσα στον αφορολόγητο ριζοσπαστισμό και στην ελαφρότητα, ενώ κι εκείνο που ξέρει τι θέλει, διαπιστώνει ότι αυτό που θέλει δεν είναι διόλου ελκυστικό στις πλατιές μάζες των πολιτών. Οι δυνάμεις που μάχονται το νεοφιλελευθερισμό έχουν ένα διπλό καθήκον. Παράλληλα με την εργώδη προσπάθεια που πρέπει να καταβάλουν για να επεξεργαστούν ένα προοδευτικό σχέδιο (η εμπειρία μερικών λατινοαμερικανικών χωρών μπορεί να αποβεί χρήσιμη), οφείλουν να νικήσουν τον αντίπαλο στο γήπεδό του, αποδεικνύοντας πέραν πάσης αμφιβολίας ότι η πολιτική του οδηγεί σε αδιέξοδο.

Αν το πρώτο καθήκον είναι σύνθετο γιατί απαιτεί χρόνο και διάθεση υπέρβασης των στείρων αντιπαραθέσεων, το δεύτερο δεν είναι δύσκολο. Η ιστορία δείχνει ότι η λιτότητα σε συνθήκες κρίσης δεν οδηγεί στην ανάπτυξη. Το αντίθετο: φέρνει ανεργία, αυξάνει τα ποσοστά φτώχειας, μεγαλώνει το χρέος, καταστρέφει τμήματα του παραγωγικού ιστού και μεγαλώνει τον υφεσιακό κύκλο. Αποδομώντας με συστηματικό και τεκμηριωμένο τρόπο το «ΔΥΑΕ» του κυρίαρχου συστημικού προτάγματος, υπονομεύεις την ιδεολογική και πολιτική ηγεμονία των φορέων του.

Διαβάστε περισσότερα...

A Million Miles Away......

This hotel bar is full of people, 
The piano man is really laying it down, 
The old bartender is as high as a steeple,  
So why tonight should I wear a frown? 

The joint is jumpin' all around me,
And my mood is really not in style,
Right now the blues flock to surround me,
But I'll break out after a while.

Yes I'm a million miles away,
I'm a million miles away,
I'm sailing like a driftwood,
On a windy bay,
On a windy bay.

I'm a million miles away,
I'm a million miles away,
But I'm sailing like a driftwood,
On a windy bay,
On a windy bay.

Why ask how I feel,
Well, how does it look to you?
I fell hook, line and sinker, 
Lost my captain and my crew.

I'm standing on the landing, 
There's no one there but me,
That's where you'll find me,
Looking out on the deep blue sea.

There's a song on the lips of everybody, 
There's a smile all around the room,
There's conversation overflowing, 
But I sit here with the blues.

This hotel bar has lost all its people, 
The piano man has caught the last bus home,
The old bartender just collapsed in the corner, 
Why I'm still here, I just don't know,
I don't know.

I'm a million miles away,
A million miles away,
I'm sailing like a driftwood on a windy bay,
On a windy bay.

I'm a million miles away,
A million miles away,
I'm sailing like a driftwood on a windy bay,
Send me away...

Διαβάστε περισσότερα...