Κόσοβο - Η Nebeska Srbija

Το Κοσσυφοπέδιο ή Κόσοβο (σερβικά: Косово и Метохија, λατινικάKosovo ή Metohija και Kosmet – αλβανικά Kosova ή Kosovë), βρίσκεται στην «καρδιά» των Βαλκανίων, έχει έκταση 10.887 τετραγωνικά χιλιόμετρα, συνορεύει με το Μαυροβούνιο, τη Σερβία, την Αλβανία και την ΠΓΔΜ, ενώ αποτελεί το «γεωπολιτικό κέντρο» της Βαλκανικής χερσονήσου.

Ο πληθυσμός του σήμερα μόλις ξεπερνά τα 2 εκατομμύρια, εκ των οποίων το 92% είναι Αλβανόφωνοι, ενώ το υπόλοιπο 8% αποτελούν Σέρβοι, Τούρκοι, σλαβόφωνοι μουσουλμάνοι, Ρομά, και άλλοι.

Πρωτεύουσα και μεγαλύτερη πόλη στο Κοσσυφοπέδιο είναι η Πρίστινα.

Στις 24 Μαρτίου 1999, το ΝΑΤΟ ξεκινά βομβαρδισμούς στο Κόσόβο και σε άλλες περιοχές της Σερβίας, επειδή η τελευταία αρνείται να υπογράψει τη συμφωνία για το μέλλον του Κοσσυφοπεδίου και να αποδεχθεί την ξένη στρατιωτική παρουσία εκεί, υπό τους όρους που έθεσε η διεθνής κοινότητα, στη διάσκεψη που πραγματοποιήθηκε στο Ραμπουγιέ της Γαλλίας.

Οι αεροπορικές επιδρομές θα διαρκέσουν 78 ημέρες, έως ότου οι δυνάμεις της Σερβίας αποσυρθούν από την περιοχή. Είναι η πρώτη επίθεση στην ιστορία της Συμμαχίας κατά κυρίαρχου κράτους. Στους βομβαρδισμούς έλαβαν μέρος 1.150 μαχητικά αεροσκάφη του ΝΑΤΟ, που απογειώθηκαν από 59 βάσεις σε 12 χώρες και πραγματοποίησαν περίπου 2.300 επιδρομές. Οι θάνατοι αμάχων καταλογίστηκαν…κυνικά ως «παράπλευρες απώλειες» (!!!), όπως και το χτύπημα στην πρεσβεία της Κίνας και στο κτίριο της τηλεόρασης στο Βελιγράδι ή στο κτίριο του ΥΠΕΘΑ ή στη Νις και το Κρακκούγιεβατς της Σερβίας. 

Και φυσικά θα θυμόμαστε το βίντεο με το χτύπημα του τρένου από Αμερικανικό μαχητικό αεροπλάνο, την ώρα που αυτό διέσχιζε μια γέφυρα! 

Οι επιχειρήσεις στο Κόσοβο έληξαν στις 10 Ιουνίου 1999, με την έναρξη της αποχώρησης των σερβικών δυνάμεων, τον έλεγχο ανέλαβε ο ΟΗΕ, εγκαταστάθηκε εκεί ειρηνευτική δύναμη του ΝΑΤΟ (KFOR) στην οποία μέχρι και σήμερα συμμετέχει και η Ελλάδα, ενώ η δύναμη αυτή αντικαθίσταται από δυνάμεις «αστυνόμευσης» της ΕΕ.

Μετά το 1999 οι εναπομείναντες σερβικοί πληθυσμοί στο Κόσοβο έζησαν τις πιο δύσκολες στιγμές στην ιστορία τους. Από τις 13 Ιουνίου του 1999, όταν σε εφαρμογή της απόφασης 1244 του ΟΗΕ οι δυνάμεις της KFOR εγκαταστάθηκαν στο Κόσοβο, υπολογίζεται ότι περίπου 350.000 μη-Αλβανοί, δηλαδή Σέρβοι, Τσιγγάνοι, Μουσουλμάνοι, Γκόραντσι (εξισλαμισμένοι Σλαβομακεδόνες) κ.α. αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους, οι περισσότεροι απ’ αυτούς οριστικά. 

Σήμερα υπολογίζεται ότι παραμένουν στο Κόσοβο περίπου 100.000 Σέρβοι κι από αυτούς οι 40.000 βρίσκονται βορείως της διχοτομημένης πόλης Κόσοβσκα Μιτρόβιτσα.

Στα τέσσερα πρώτα χρόνια (1999-2003) της παρουσίας της UNMIK στο Κόσοβο, σημειώθηκαν από Αλβανούς 6.391 επιθέσεις σε βάρος Σέρβων, κατά τις οποίες σκοτώθηκαν 1.194 άνθρωποι και τραυματίστηκαν 1.305. Επίσης, στην επαρχία έγιναν 1.138 απαγωγές Σέρβων, οι 155 από τις οποίες κατέληξαν με δολοφονία του θύματος. Επίσης αγνοείται και η τύχη αρκετών εκατοντάδων Σέρβων που απήχθηκαν ή δολοφονήθηκαν χωρίς ποτέ να βρεθούν τα πτώματα τους. (Πρόσφατα έγιναν συλλήψεις εννιά πρώην ανώτερων στελεχών του UCK σε Πρίστινα, Πρίζρεν και Ελβετία από αστυνομικούς της αποστολής της ΕΕ (EULEX), με βάση εντάλματα σύλληψης που εκδόθηκαν λόγω βάσιμων υποψιών για συμμετοχή των συλληφθέντων σε δολοφονίες και βασανισμούς Σέρβων και Αλβανών αμάχων και αιχμαλώτων πολέμου).

Τα σπίτια που λεηλατήθηκαν και κάηκαν υπολογίζονται σε 50.000, ενώ τα οχήματα των Σέρβων που κλάπηκαν ξεπερνούν τις 12.000. 

Περίπου 80 εκκλησίες, μοναστήρια και άλλα πολιτιστικά μνημεία, που κτίστηκαν το 14ο και 15ο αιώνα, καταστράφηκαν ολοσχερώς ή έπαθαν σοβαρές ζημιές από τους Αλβανούς εξτρεμιστές, τα περισσότερα από εκρήξεις δυναμίτιδας.

Περισσότερα από 200 ορθόδοξα παρεκκλήσια καταστράφηκαν ή έπαθαν μεγάλες ζημιές, και περίπου 10.000 εικόνες και άλλα εκκλησιαστικά ιερά αντικείμενα, τα περισσότερα εκ των οποίων είχαν ιστορική αξία και ήταν κάτω από την προστασία του κράτους, καταστράφηκαν ή εκλάπησαν. Τέλος, πολλά μνημεία και αγάλματα, που στήθηκαν έξω από πολιτιστικά κέντρα προς τιμήν μεγάλων Σέρβων συγγραφέων και ποιητών, καταστράφηκαν. Την ίδια μοίρα είχαν και τα αγάλματα των Σέρβων βασιλιάδων του Μεσαίωνα.

Στην Πρίστινα σήμερα κατοικούν περίπου 500.000 Αλβανοί, ενώ το 1999 ο πληθυσμός της δεν ξεπερνούσε τις 250.000. Από τους 40.000 Σέρβους που το 1999 κατοικούσαν στην πρωτεύουσα, σήμερα έχουν απομείνει μόνο 170!

Στις 17 Φεβρουαρίου 2008, η Βουλή του Κοσσυφοπεδίου ανακοίνωσε, μονομερώς, την ανεξαρτησία του από τη Σερβία, η οποία όμως δεν αποδέχθηκε την απόσχισή του και προσέφυγε στον ΟΗΕ. Το Κοσσυφοπέδιο αναγνωρίσθηκε άμεσα από κάποιες χώρες, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, Γαλλίας, Ηνωμένου Βασιλείου, Ιταλίας και Γερμανίας, ενώ κάποιες άλλες όπως η Ρωσία και η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας θεωρούν την απόσχισή του παράνομη. Σήμερα 75 χώρες-μέλη του ΟΗΕ αναγνωρίζουν την ανεξαρτησία του Κοσσυφοπεδίου.

Η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ενέκρινε στις 8 Οκτωβρίου του 2008 το αίτημα της Σερβίας να παραπέμψει στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης το ζήτημα της μονομερούς απόφασης του Κοσσυφοπεδίου να κηρύξει την ανεξαρτησία του.

Το Κόσοβο, έγινε μέλος του ΔΝΤ στις 8 Μαΐου 2009, ενώ από τις 29 Ιουνίου 2009 είναι μέλος της Παγκόσμιας Τράπεζας.

Ας κάνουμε όμως αναδρομή στην ιστορία του Κοσόβου και να δούμε γιατί για τους Σέρβους το Κόσοβο αποτελεί την ιερή γη τους.

Στην αρχαιότητα το Κόσοβο κατοικείτο από τη φυλή των Ιλλυριών, από την οποία πιθανολογείται πως κατάγονται οι σημερινοί Αλβανοί. Οι Σέρβοι άρχισαν να εγκαθίστανται στην περιοχή τον 8ο μ.Χ. αιώνα, αλλά η περιοχή ανήκε στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία μέχρι τον 12ο μ.Χ αιώνα. 

Ο ιδρυτής του πρώτου σερβικού βασιλείου, Στέφανος Νέμανια και στη συνέχεια ο γιος του Στέφανος ο Πρωτοστέφανος, αφαίρεσαν το Κόσοβο από τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία και το κατέστησαν σταδιακά κέντρο ενός ισχυρού σερβικού κράτους, που έφθασε στην ακμή του στα μέσα του 14ου μ.Χ. αιώνα επί Στεφάνου Ντουσάν. Έτσι το Κόσοβο κατέστη κέντρο της διοικητικής, πνευματικής και θρησκευτικής ζωής της Σερβίας.

Το 14ο μ.Χ. αιώνα το Κόσοβο κατακτήθηκε από τους Οθωμανούς, οι οποίοι στη συνέχεια κατέκτησαν για αιώνες ολόκληρα τα Βαλκάνια. 

Λίγο μακριά από την Πρίστινα δόθηκε στις 28 Ιουνίου του 1389 η πολύνεκρη μάχη του Κοσσυφοπεδίου, που έκρινε και την τύχη της Βαλκανικής χερσονήσου γενικότερα.

Το μέγεθος της σημασίας αυτής της μάχης στην ιστορία του σέρβικου λαού είναι τεράστιο, αφού η ιστορία τους χωρίζεται σε Προ και Μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου. 

Πρόκειται δηλαδή για το σέρβικο αντίστοιχο της Άλωσης της Κωνσταντινούπολης. Με αυτή τη μάχη ο σέρβικος λαός ταύτισε απόλυτα την επιλογή του χριστιανικού «Ουράνιου Βασιλείου» με τη θυσία του γι΄αυτό. Στην εθνική συνείδηση των Σέρβων το «ιερό Κόσοβο» συνδέθηκε με τα Ιεροσόλυμα και τους Αγίους Τόπους. Πολλοί συνέκριναν μάλιστα αυτή τη μάχη με τη σταύρωση του Χριστού (υποταγή των Σέρβων στους Οθωμανούς), πράγμα που έδινε για αιώνες την ελπίδα στο λαό για την επικείμενη «Ανάσταση» του σερβικού κράτους, ενώ παιρνόντας στη σφαίρα των μύθων, δημιούργησε στο σέρβικο λαό μια τεράστια επική παράδοση που έμεινε γνωστή ως «Κύκλος του Κοσσυφοπεδίου». Αναθρεμμένες σε αυτή τη λαϊκή επική παράδοση οι μετέπειτα γενιές των Σέρβων, δεν σταμάτησαν ποτέ να βλέπουν το Κόσοβο ως λίκνο του πολιτισμού τους κι ως ηρωική αρένα των εθνικών τους αγώνων.

Δεν έχει ωστόσο το Κόσοβο τεράστια συναισθηματική αξία για τους Σέρβους μόνο και μόνο για το γεγονός ότι εκεί επέλεξαν να γίνουν «επουράνιος», δηλαδή μαρτυρικός λαός, δημιουργώντας έτσι το μύθο της «επουράνιας Σερβίας» (Nebeska Srbija). Το Κόσοβο θεωρείται και επίκεντρο της «Ιερής Γεωγραφίας» της Σερβίας, με το Πατριαρχείο του Πετς να θεωρείται «μυστικιστική μήτρα» του σέρβικου λαού.

Η οθωμανική κατάκτηση οδήγησε σε πρωτοφανείς λεηλασίες, καταστροφές κι εκτοπίσεις των σερβικών πληθυσμών από το Κόσοβο. 

Το 1688 όταν, ως αποτέλεσμα των Αυστρο-τουρκικών πολέμων, οι Σέρβοι του Κόσοβο (ακόμη και ο Πατριάρχης τους) αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν κατά χιλιάδες στα εδάφη της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας. Το πληθυσμιακό κενό στο Κόσοβο καλύφθηκε από μουσουλμανικούς πληθυσμούς του αλβανικού βορρά, που κατέλαβαν τα χωριά και τις περιουσίες των ορθόδοξων Σέρβων που μετανάστευσαν πέρα από τον Δούναβη.

Το 1912 κατά τη διάρκεια του Α’ Βαλκανικού Πολέμου, ο Σέρβικος Στρατός απελευθέρωσε το Κόσοβο, έπειτα από πέντε αιώνες τουρκικής κατάκτησης. Την ίδια χρονιά Σέρβοι και Αλβανοί μοιράζονταν από ένα 45% του πληθυσμού της επαρχίας. 

Από το 1941 ως το 1944 το Κόσοβο γνώρισε μια σκληρή ιταλο-αλβανική κατοχή και χιλιάδες Σέρβοι κάτοικοί του δολοφονήθηκαν, ενώ δεκάδες χιλιάδες κατέφυγαν στην κυρίως Σερβία εγκαταλείποντας τις περιουσίες τους, οι οποίες πέρασαν στα χέρια Αλβανών εποίκων. 

Το 1948, έπειτα από εκδιώξεις χιλιάδων Σέρβων κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και την εγκατάσταση τουλάχιστον 100.000 Αλβανών εποίκων από τη βόρειο Αλβανία, το αλβανικό στοιχείο στο Κόσοβο έφτασε το 65% του συνολικού πληθυσμού. 

Τις επόμενες δεκαετίες ο Γιουγκοσλάβος ηγέτης Τίτο, δίνει στο Κόσοβο το καθεστώς της αυτόνομης επαρχίας. Οι Αλβανοί του Κοσόβου από 500.000 που ήταν το 1948 εκτινάχθηκαν στα 1,6 εκατομμύρια το 1991. 

Την ίδια περίοδο ο σερβικός πληθυσμός της επαρχίας παρέμενε στάσιμός γύρω στις 250.000 (από 24% το 1961 έπεσαν στο 10% το 1991). Μάλιστα, μετά τους βομβαρδισμούς του 1999, την απομάκρυνση των σερβικών δυνάμεων και την εγκατάσταση της διεθνούς στρατιωτικής και αστυνομικής δύναμης (KFOR και UNMIK), οι περισσότεροι Σέρβοι εγκατέλειψαν τις εστίες τους στο Κόσοβο. Απέμειναν γύρω στις 80.000-100.000, που αποτελούν πλέον μια μειονότητα της τάξεως του 5-8%, και μάλιστα περιορισμένη σε προστατευόμενους θύλακες και στο βόρειο Κόσοβο.

Στις μέρες μας, η Ευρωπαϊκή Ένωση γνωρίζει πως δύσκολα θα αποφύγει την ανεξαρτητοποίηση του Κοσόβου, γι’ αυτό και προτείνει να είναι «υπό όρους» και το Κόσοβο να συνεχίσει να αποτελεί διεθνές προτεκτοράτο, όπως η Βοσνία, έως ότου να εμπεδωθεί η δημοκρατία, η ανεκτικότητα και η προστασία των μειονοτήτων.

Πριν λίγες ημέρες, ο Σέρβος πρόεδρος Μπόρις Τάντιτς με αφορμή την πρόσφατη επανάληψη των συνομιλιών ανάμεσα σε Βελιγράδι και Πρίστινα δήλωσε ότι η «λύση» στο ζήτημα του Κοσσυφοπεδίου θα πρέπει να ικανοποιεί όλες τις πλευρές για να είναι βιώσιμη. Μιλώντας στον τηλεοπτικό σταθμό της Πρίστινας «Klan Kosova» επανέλαβε την πάγια θέση της σερβικής ηγεσίας ότι «η επίλυση της σερβο - αλβανικής ιστορικής διαμάχης δεν μπορεί να αποτελέσει το σενάριο, βάσει του οποίου η Σερβία θα αποδεχθεί την ανεξαρτητοποίηση του Κοσσυφοπεδίου και η μια πλευρά θα κερδίσει τα πάντα, ενώ η άλλη θα τα χάσει όλα».