Χριστουγεννιάτικη Ανακωχή

Μία μοναδική στην παγκόσμια ιστορία αυθόρμητη συμφιλίωση μεταξύ αντιμαχόμενων στρατιωτικών μονάδων καταγράφηκε τα Χριστούγεννα του 1914, τέσσερις μήνες μετά την έναρξη του Α’ Παγκόσμιου Πόλεμου, στο φοβερό Δυτικό Μέτωπο. Χιλιάδες Γερμανοί, Βρετανοί και Γάλλοι στρατιώτες άφησαν τα όπλα, βγήκαν από τα χαρακώματα και προχώρησαν σε αυτόβουλη εορταστική ανακωχή....

Όλα φαίνεται να ξεκίνησαν εκατοντάδες χιλιόμετρα μέσα στο Βέλγιο, όπου τα γερμανικά στρατεύματα είχαν παραταχθεί μέσα σε τάφρους, σε ελάχιστη απόσταση από τα αντίπαλα χαρακώματα των δυνάμεων της ΑΝΤΑΤ (Γάλλοι, Βρετανοί, Καναδοί, Βέλγοι, λοιποί σύμμαχοι). Ανάμεσα στις δύο γραμμές η ουδέτερη ζώνη, η NoMan’sLand, διάσπαρτη με νεκρούς και νάρκες. 

Σ’ αυτό το εφιαλτικό τοπίο, κοντά σε μια άσημη βελγική πόλη, την Ιπρ, διαδραματίστηκε μια έξοχη ιστορία, που αν και ακούγεται ως θρύλος, είναι ιστορικά επιβεβαιωμένη. 

Το βράδυ της παραμονής Χριστουγέννων του 1914, μερικοί Γερμανοί στρατιώτες σκέφτηκαν ότι θα ήταν καλή ιδέα να στολίσουν τη δικιά τους πλευρά των χαρακωμάτων. Έβαλαν μικρά κεράκια πάνω στα δέντρα και άρχισαν να τραγουδούν τα κάλαντα. Απέναντι, κάποιοι Βρετανοί, άρχισαν και αυτοί να τραγουδούν τα κάλαντα στη δική τους γλώσσα. Όλα αυτά ενώ η κάθε πλευρά ήταν καλά κρυμμένη, με το φόβο ότι αυτός που θα ξεμύτιζε θα αντίκριζε το θάνατο. 

Κάτι τέτοιο, όμως, δε συνέβη και σε λίγη ώρα άρχισαν οι ανταλλαγές ευχών και δώρων ανάμεσα στους στρατιώτες. Ουίσκι, τσιγάρα και σοκολάτες άλλαζαν χέρια. «Αγκάλιαζα ανθρώπους που πριν από λίγη ώρα προσπαθούσα να σκοτώσω», είπε ένας Άγγλος στρατιώτης χρόνια αργότερα μιλώντας στο BBC. Φαίνεται ότι την πρωτοβουλία πήρε ένας Γερμανός οπλίτης, ονόματι Μέκελ, που εκτός από γερμανικά μιλούσε και αγγλικά. «Ο στρατιώτης Μέκελ, ο οποίος είχε ζήσει πολλά χρόνια στην Αγγλία, φώναξε στους Βρετανούς μιλώντας τους στα αγγλικά, και σύντομα ξεκίνησε μια ζωηρή συζήτηση. 

Τελικά, οι στρατιώτες βγήκαν από τα χαρακώματα, έσφιξαν τα χέρια στην ουδέτερη ζώνη και αλληλοευχήθηκαν χαρούμενα Χριστούγεννα, μιλώντας ο καθένας στη γλώσσα του. Συμφωνήθηκε ότι την επόμενη ημέρα, ανήμερα της σημαντικότερης γιορτής των Καθολικών, κανείς δεν θα πυροβολούσε. Βάλαμε ακόμη περισσότερα κεριά στο μήκος ενός χιλιομέτρου χαρακώματος μας, αλλά και χριστουγεννιάτικα δέντρα. Οι Βρετανοί εξέφρασαν τη χαρά τους για τη φωταψία με σφυρίγματα και χειροκροτήματα. Πέρασα όλη τη νύχτα ξύπνιος, όπως και οι περισσότεροι. 

Αν και κάπως κρύα, η νύχτα εκείνη ήταν υπέροχη», αναφέρει στο ημερολόγιο του ο δάσκαλος Κουρτ Τσέμις, γερμανός υπολοχαγός τότε, που επέζησε του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και έχασε τη ζωή του στο τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, αιχμάλωτος των συμμάχων. “Η ομίχλη είχε σχεδόν διαλυθεί, όταν άκουσα μια φωνή να λέει ότι Βρετανοί και Γερμανοί είχαν βγει από τα χαρακώματα και αντάλλασσαν δώρα. 

Σύντομα εμφανίστηκε ένας Σκωτσέζος στρατιώτης κρατώντας μια μπάλα ποδοσφαίρου αλλά έμοιαζε εντελώς παράταιρη με το σκηνικό της μάχης. Μέσα σε λίγα λεπτά ο αγώνας είχε αρχίσει. Το να παίζεις πάνω στον πάγο δεν ήταν καθόλου εύκολο, παρόλα αυτά προσπαθήσαμε να μείνουμε πιστοί στους κανονισμούς», αναφέρει η μαρτυρία ενός Βέλγου. 

Το ματς, χωρίς καν διαιτητή, διήρκεσε μια ώρα και οι Γερμανοί νίκησαν τελικά 3-2 (αν και δεν είχαν την ίδια τύχη και στον πόλεμο). 

Μάλιστα η αναμέτρηση έληξε γιατί η αυτοσχέδια μπάλα, από άχυρο και δεμένη με σύρμα, διαλύθηκε, χτυπώντας σε ένα συρματόπλεγμα. Άλλωστε το ίδιο πρόχειρα ήταν και τα τέρματα, φτιαγμένα από ξύλα, χλαίνες και κράνη. 

Η άτυπη εκεχειρία γρήγορα επεκτάθηκε κατά μήκος των 800 χιλιομέτρων του δυτικού μετώπου, όπου πολεμούσαν πάνω από ένα εκατομμύριο στρατιώτες. Το πρωί των Χριστουγέννων, Βρετανοί και Γερμανοί έθαψαν τους νεκρούς τους, απαγγέλλοντας από κοινού ψαλμούς του Δαυίδ. Ύστερα, έσφιξαν τα χέρια, φλυάρησαν και αντάλλαξαν δώρα με αυτούς που λίγο πριν προσπαθούσαν να σκοτώσουν. 

Ο Τζον Φέργκιουσον από τα Χάιλαντς, αναφέρει: «Τι θέαμα! Μικρά γκρουπ Γερμανών και Βρετανών σε όλο το μήκος του μετώπου. Γέλια, φωτίτσες. Και καθώς δε μπορούσαμε να μιλήσουμε, συνεννοηθήκαμε τραγουδώντας…» 

 Η ανακωχή αφορούσε στην ‘Ιπρ μόνο την παραμονή των Χριστουγέννων, σε άλλα σημεία όμως του μετώπου φαίνεται να συνεχίστηκε μέχρι την Πρωτοχρονιά του 1915. Οι στρατηγοί και των δύο πλευρών έγιναν έξαλλοι όταν έμαθαν τα γεγονότα. Εκτεταμένοι βομβαρδισμοί διατάχθηκαν τις επόμενες ημέρες, ενώ έκτοτε οι στρατιώτες δεν έμεναν σταθεροί σε ένα μέτωπο για να μην έρχονται κοντά με τους αντιπάλους. 

Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος τελείωσε το 1918, αφήνοντας πίσω του 9 εκατομμύρια νεκρούς, 21 εκατομμύρια τραυματίες, την Ευρώπη καθημαγμένη, και τους σπόρους του επόμενου μεγάλου πολέμου μέσα στη συνθήκη ειρήνης. Τα επόμενα χρόνια του πολέμου τα στρατηγεία των χωρών που πολεμούσαν φαίνεται να διέταζαν ανηλεείς βομβαρδισμούς τις ημέρες των γιορτών (προς αποφυγή ανάλογων αυθόρμητων πρωτοβουλιών;). 

Το 1999, στο σημείο από όπου ξεκίνησε η ανακωχή στήθηκε ένας ξύλινος σταυρός, για να θυμίζει εκείνο το βράδυ των Χριστουγέννων του 1914. 

Η ιστορία από γερμανικής πλευράς επιβεβαιώθηκε μόλις το 2006, από ένα βιβλίο του ιστορικού Μίκαελ Γιουργκς (εκδόσεις Bertelsmann), βασισμένο σε αδημοσίευτες επιστολές και ημερολόγια Γερμανών στρατιωτών από τα χαρακώματα. 

Η πραγματική αυτή ιστορία, που περισσότερο με θρύλο μοιάζει, περιγράφηκε κινηματογραφικά στην ταινία του Κρίστιαν Κάριον “JoyeuxNoel” («Καλά Χριστούγεννα»). 

Η «μικρή ειρήνη στο μεγάλο πόλεμο» έγινε εφικτή χάρη στην αυθόρμητη πρωτοβουλία των υποκειμένων της ιστορίας, των απλών στρατιωτών. 

Η σιγαλιά της νύχτας, το κατανυκτικό των ημερών, η πηγαία συγκίνηση επέτρεψαν την έκφραση της ανθρώπινης φύσης των στρατιωτών. Επέτρεψαν στη συναδέλφωση, τη χαρά, την ανθρωπιά, να βρουν χώρο στο φοβερό Δυτικό Μέτωπο. 

Μόνο ένας Βρετανός ταγματάρχης δυσαρεστήθηκε υποστηρίζοντας ότι «τον Γερμανό πρέπει να τον σκοτώνεις και όχι να κάνεις φιλίες». 

Ο Βρετανός έμεινε για πάντα ανώνυμος. Όχι όμως και ένας Αυστριακός δεκανέας που σημείωσε σε βιβλίο του: «τέτοιες συνεννοήσεις μεταξύ απλών στρατιωτών θα έπρεπε να απαγορεύονται». Το βιβλίο ήταν «Ο Αγών μου» και ο άσημος τότε δεκανέας ο Αδόλφος Χίτλερ. 

Έχει ιδιαίτερη αξία ότι η -ίσως- πιο γλυκιά κι ανθρώπινη ιστορία των Χριστουγέννων δεν έχει μάγους, χερουβείμ, και φάτνη, αλλά απλούς ανθρώπους, χαρακώματα και αυθορμητισμό. Έχει πόνο και σκοτωμό, μα και κάλαντα και μπάλα. Έχει καλούς και κακούς. Μα πάνω απ’ όλα έχει Ανθρώπους. 

Ανθρώπους που γίνονται διαμορφωτές της Ιστορίας ή συμμετέχουν σ’ αυτήν ως άβουλα πιόνια της. Ανθρώπους που μπορούν να συμφιλιωθούν ακόμα κι αν πολεμούν σε αντίπαλους στρατούς. Ικανούς για το καλύτερο και το χειρότερο –που πολλές φορές εναλλάσσονται το ένα με το άλλο πολύ γρήγορα. 

Ας έχουμε, λοιπόν, όλοι στο νου μας, αυτές τις ημέρες, τι πραγματικά μας φέρνει πιο κοντά, τι μας ενώνει και τι μας χωρίζει. Τι είναι αυτό που έχει αξία, τι μας ξεχωρίζει. 

Ας συμφιλιωθούμε με τον εαυτό μας, ας κοιτάξουμε με άλλο μάτι τον απέναντι, τον εχθρό, τον ξένο. Ας συντροφέψουμε τον άλλο και ας επιτρέψουμε και σ’ αυτόν να συντροφέψει εμάς. 

Τα διαχωριστικά χαρακώματα μπορούν να γεφυρωθούν. 

Τα πολεμικά τείχη μπορούν να πέσουν στο άκουσμα της Άγιας Νύχτας, του SilentNightή του StilleNacht. Τα λόγια μπορεί να είναι διαφορετικά, αλλά απλώνονται στο ίδιο πανανθρώπινο μουσικό χαλί. 

Το ίδιο κι οι άνθρωποι. Τόσο διαφορετικοί, τόσο ίδιοι! Ικανοί για τη μικρή Ειρήνη ή το μεγάλο πόλεμο. 

Κυρίως όμως ας κάνουμε ανακωχή με τους δαίμονες –τους δικούς μας και των άλλων. Άλλωστε, όπως ακούγεται και στην ταινία του Κάριον, «Μην ανησυχείτε! Είναι μόνο γι απόψε…». Ή μήπως όχι…; 

Κατσιγιαννόπουλος Κώστας 

Ψυχίατρος-Ψυχοθεραπευτής 

Αντιπρόεδρος Ένωσης Ιατρών ΓΝ-ΚΥ Λήμνου 

 ΠΗΓΗ: Limnos Report.gr