Μα τι χίμαιρα που είναι ο άνθρωπος! Πλάσμα πρωτόφαντο, τέρας, χάος, αντιφατικό υποκείμενο, θαύμα! Κριτής των πάντων, ανόητο σκουλήκι, θεματοφύλακας της αλήθειας, βόρβορος αβεβαιότητας και πλάνης, δόξα και απόβλητο του σύμπαντος. Ποιος θα ξεδιαλύνει το μπέρδεμα αυτό; (Μπλεζ Πασκάλ φωτ.).
Σε μια βαριά ατμόσφαιρα όπως είναι η σημερινή, με τα κουράγια μειωμένα, τα ερωτηματικά τεράστια, σαν μάτια γαλής μέσα στη νύχτα, με τους φόβους δικτυωμένους λες σε φανταστικό Διαδίκτυο, άνθρωποι έξω από το κάδρο της ατομικής και συλλογικής παραμυθίας, ψάχνουμε για στοιχειώδεις απαντήσεις ως προς τα ποιοτικά χαρακτηριστικά μας. Γιατί έως χθες περνούσαμε το τομάρι μας για θαύμα, θεματοφύλακα της αλήθειας και του φωτός, δόξα του σύμπαντος, όπως λέει ο Πασκάλ. Οχι ότι φταίγαμε γι’ αυτή την έπαρση. Ηταν εκείνο το καταραμένο τσιπάκι που νύχτα μάς εμφύτευσαν στον εγκέφαλο και οι κινήσεις μας τέθηκαν υπό πλήρη έλεγχο! Αυτός είναι ο δρόμος, μας είπαν, κι εμείς δεν είχαμε λόγο να διαφωνούμε, αφού δεν υπήρχαν ορατοί φραγμοί μπροστά μας.
Τελικά, δεν ήμασταν το θαύμα της οικουμένης, ούτε οι ωραίοι του Σύμπαντος. Αντιθέτως, υπήρξαμε άνθρωποι χαοτικοί, δίχως φανερές εκδηλώσεις συμπόνοιας, δίχως περίσσευμα ανθρωπιάς, με τάσεις κυνισμού, αδιαφορίας, ασυνεννοησίας. Και παρ’ ότι γνωρίζαμε πόσο σημαντική ήταν στην εποχή μας η συσσώρευση γνώσεων, δύσκολα κατανοούσαμε το τι τελικά σημαίνει άνθρωπος. Το ’χει πει ο Χαϊντέγκερ: «Οσο περισσότερες γνώσεις αποκτούμε, τόσο λιγότερο κατανοούμε το ανθρώπινο ον». Είναι πέρα για πέρα αληθινή αυτή η διαπίστωση και δεν είναι θέμα μόρφωσης ή ημιμόρφωσης. Είναι νομίζω αυτό που ο.....Γάλλος διανοητής Εντγκάρ Μορέν (φωτ.) αναφέρει στο βιβλίο του «Η Μέθοδος»: η υποκειμενική εξίσωση Εγώ-Πρώτο πρόσωπο είναι τόσο προσωπική όσο και αναπαλλοτρίωτη. Φαντάζομαι εννοεί το υπερτροφικό και περίκλειστο εγώ μας ο 90χρονος Μορέν, βαθιά ευαίσθητος άνθρωπος που μετείχε σε συνέδριο στο Μουσείο της Ακρόπολης με θέμα «Πολιτισμός και βαρβαρότητα, επικοινωνία και σύγχρονη κοινωνία».
Πόσα χρόνια τώρα αναμασάμε τις ίδιες λέξεις, την ίδια θεματολογία. Πολιτισμός και βαρβαρότητα. Πόσα βιβλία έχουν γραφτεί γι’ αυτή την άγονη σχέση ανάμεσα στην πρόοδο του ανθρώπου και τη βαρβαρότητα, την εμμονή στα ένστικτα, στα χαρακτηριστικά του ανθρώπου των σπηλαίων! Πόσες αναλύσεις για το τι ήταν η βαρβαρότητα για τους αρχαίους και τι για τους σύγχρονους πολίτες. Αν θα μπορούσαμε να παραδειγματιστούμε από τον Αινεία ή τον Σωκράτη, ή από το τόσο διαυγές μήνυμα που άφησαν πίσω τους οι παγκόσμιοι πόλεμοι του 20ού αιώνα. Και να που βρισκόμαστε ξανά σε σημείο εκκίνησης, με τον Εντγκάρ Μορέν να μας θυμίζει ότι η ανθρωπότητα δεν γεννάει ανθρωπιά. Ναι, αλλά η ανθρωπιά από μόνη της λέει ελάχιστα χωρίς τον διάβολό της, την απανθρωπιά. Μήπως η απανθρωπιά δεν είναι ένα βαθιά ανθρώπινο χαρακτηριστικό; Εμείς οι Ελληνες το ζούμε συχνά πια στους δρόμους της πρωτεύουσας, οι ξένοι το βιώνουν σε διαφορετικά επίπεδα. Ο κόσμος επίσης. Ενδεχομένως διαφέρουν οι μέθοδοι, η ουσία όμως παραμένει. Η ανθρώπινη πολυπλοκότητα είναι συνυφασμένη με την υπαρξιακή προσέγγιση, τη γέννηση, την αγωνία, την ηδονή, τον πόνο, την έκσταση, τον θάνατο, εξ ου και οι αντιδράσεις, η βία, η ατιμωτική συμπεριφορά στον συνάνθρωπο.
Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, το Στάλινγκραντ υπήρξε η μεγαλύτερη νίκη και μαζί η μεγαλύτερη ήττα της ανθρωπότητας. Η μεγαλύτερη νίκη, επειδή έπληξε τελειωτικά τη ναζιστική Γερμανία, και η μεγαλύτερη ήττα, επειδή εδραίωσε τον σταλινικό δεσποτισμό και ενίσχυσε επί μισόν αιώνα τον σοβιετικό ολοκληρωτισμό. Το διπλό παιχνίδι των κρατών και των ανθρώπων είναι απρόβλεπτο και αβέβαιο. Αν η μόνη μας ελπίδα είναι καταστροφική, τότε η σωτηρία βρίσκεται στην καταστροφή, με την προϋπόθεση, όμως, ότι θα την αποφύγουμε στο παραπέντε. Στο παραπέντε βρισκόμαστε και τώρα. Κι αν γίνουμε λίγο ευφάνταστοι, ας αντικαταστήσουμε το Στάλινγκραντ με μια πόλη - κράτος της αρεσκείας μας, από αυτές που σήμερα βρίσκονται στο στόχαστρο. Προ ημερών στο Μουσείο Μπενάκη της Πειραιώς, παρακολουθώντας τα έργα του Ιωάννη Αλταμούρα, το μάτι μου έπεσε σε πίνακα της μητέρας του Ελένης Μπούκουρα (φωτ.). Ο πίνακας φέρει τον τίτλο «Απελπισία» και είναι ίσως ο μοναδικός που μ’ έκανε να κυρτώσω, αναλογιζόμενη πόσο μεγάλες είναι οι αποστάσεις που θέλουμε όλοι να κρατήσουμε από τη σημερινή πραγματικότητα.
kathimerini.gr 
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου