Η Ουσία του Προβλήματος

Μίλησαν όλοι και ανέφεραν όλες τις πιθανές αιτίες της κακοδαιμονίας που ταλανίζει τη χώρα.

Μίλησαν οι ειδήμονες, ως έχουν υποχρέωση, και οι μη γνώστες, ως έχουν δικαίωμα.

Η κρίση, που δοκιμάζει τις αντοχές της νεοελληνικής κοινωνίας -όπως αυτή διαμορφώθηκε κατά τις τελευταίες δεκαετίες της τεχνητής ευημερίας- δείχνει τα δόντια της πλέον και στα μεσαία στρώματα. Για την εργατική τάξη ούτε λόγος να γίνεται. Αυτή έχει από καιρό απωθηθεί στο «πυρ το εξώτερον».

Αυτό που μπορεί να απειλήσει την ευστάθεια του συστήματος (του καπιταλιστικού συστήματος, για να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους, και της συνακόλουθής του αντιπροσωπευτικής, κοινοβουλευτικής δημοκρατίας) είναι ακριβώς αυτό το στρίμωγμα, η επιτεινόμενη περιθωριοποίηση των μεσαίων στρωμάτων, τα οποία, τουλάχιστον αριθμητικά, αποτελούν τον θεμέλιο λίθο του κοινωνικού μας οικοδομήματος.

Η αναζήτηση των αιτιών της κρίσης δεν έχει αποδώσει τίποτα περισσότερο από ένα θολό περίγραμμα. Σαν να πρόκειται για ένα καλά φυλαγμένο μυστικό του συστήματος, οικονομολόγοι χωρίς γνώση της Πολιτικής Οικονομίας και πολιτικοί χωρίς γνώση της Οικονομίας αναλώνονται σε τεχνικές αναλύσεις ή εκθέσεις ιδεών, χωρίς...να θίγουν την ουσία του προβλήματος. Που δεν είναι άλλη από την άνιση κατανομή του παραγόμενου πλούτου. Κατανομή εντός του πλαισίου του καπιταλιστικού συστήματος, για να περιοριστούμε στο πλαίσιο των βασικών επιλογών των συμπατριωτών μας.

Τα τελευταία χρόνια γίναμε μάρτυρες μιας διαρκώς επιδεινούμενης σχέσης της αμοιβής της εργασίας και της αμοιβής του κεφαλαίου μέσα στην παραγωγική διαδικασία. Η οικειοθελής παράδοση του «υπάρξαντος σοσιαλισμού» δεν σήμανε μόνο την ήττα των συγκεκριμένων καθεστώτων αλλά ευρύτερα της εργασίας από το κεφάλαιο.

Ετσι -και μόνο έτσι- μπορούν να ερμηνευθούν η οπισθοχώρηση των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων και η νεοφιλελεύθερη μετάλλαξή τους. Οσο και αν σοφοί προφεσόροι καμώνονται πως αναζητούν σε συγκυρίες την κρίση του δυτικοευρωπαϊκού σοσιαλισμού, είμαστε υποχρεωμένοι να υιοθετήσουμε την προσφυή επισήμανση του Κονστάντσο Πρέβε πως «μαζί με τις Εκκλησίες πεθαίνουν και οι αιρέσεις τους».

Ετσι, και μόνο έτσι, μπορεί να εξηγηθεί η αναστίλβωση σκουριασμένων νεοφιλελεύθερων ιδεών. Θεωρίες απορριφθείσες από τον -κάθε άλλο παρά επαναστάτη- Κέινς ή τον Αμερικανό πρόεδρο Ρούζβελτ προβάλλονται αναιδώς σήμερα σαν πανάκεια για τα οικονομικά προβλήματα του σύγχρονου κόσμου. Και όμως, αυτό το πολυδιαφημισμένο «φάρμακο» είναι το δηλητήριο που απειλεί -δίνει τις ελπίδες αν προτιμάτε- να εξοντώσει το σύστημα.

Η στέρηση πόρων από μεγάλες κοινωνικές μερίδες και η εξώθησή τους στην ανέχεια και την απελπισία έχει πολλαπλασιαστικό αρνητικό αντίκτυπο, καθώς επίσης τις βγάζει από την αγορά και μειώνει την κατανάλωση. Πράγμα που με τη σειρά του παράγει ύφεση, ανεργία και νέα φτώχεια. Ο «τέλειος» φαύλος κύκλος ανατροφοδοτείται και η κοινωνία μοιάζει ανίκανη να κάνει την επανάσταση του, όντως, αυτονόητου. Να αντιστρέψει την πορεία ξεκινώντας από το πρόβλημα της κατανομής του παραγόμενου πλούτου.

Προσωπικά δεν πιστεύω στα κοινωνικά συμβόλαια ως αποτέλεσμα παραχωρήσεων καλής θέλησης. Πιστεύω στους συσχετισμούς ισχύος. Το συμβόλαιο της μεταπολεμικής δυτικοευρωπαϊκής ευημερίας ήταν σε μεγάλο βαθμό βασισμένο στο δίπολο της αντιπαλότητας Ανατολής-Δύσης.

Η ελληνική κοινωνία θα κληθεί να δώσει την κρίσιμη απάντηση: Αν επιτρέπει να συνεχιστεί το ίδιο αδιέξοδο μοντέλο που παράγει έναν άχρηστο -κοινωνικά και αναπτυξιακά- πλούτο μαζί με μια καταστροφική, για όλο και περισσότερους, φτώχεια. Το κεφάλαιο, πέραν του καλού και του κακού, είναι ταγμένο στην αναζήτηση μεγαλύτερου κέρδους. Από τη φύση του είναι υποχρεωμένο σ' αυτό το διαρκές κυνήγι.

Το θέμα είναι τι κάνουν οι κοινωνίες όταν βλέπουν πως η πλήρης αποχαλίνωσή του θέτει εν αμφιβόλω όχι μόνο τη συνοχή τους αλλά και την ύπαρξή τους. Αν μπορούν να επιβάλουν ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο, όχι ως αποτέλεσμα παραχωρήσεων καλής θέλησης, αλλά ως αποτέλεσμα συσχετισμού δυνάμεων. Λιγάκι μακρινό μού φαίνεται, αλλά ακούγεται ωραίο.

Του ΑΡΤΕΜΗ ΨΑΡΟΜΗΛΙΓΚΟΥ