Για ποιον χτυπά η καμπάνα;

" Πάνε τετρακόσια και χρόνια από σήμερα, όταν, σ’ ένα χωριό λίγο έξω από τη Φλωρεντία, οι κάτοικοι, ενώ βρίσκονταν σπίτι ή δούλευαν στο χωράφι, άκουσαν την καμπάνα της εκκλησίας. Σε εκείνους τους άγιους καιρούς, οι καμπάνες χτυπούσαν πολλές φορές τη μέρα, κι έτσι κανένας δεν παραξενεύτηκε. Ωστόσο, η καμπάνα χτυπούσε πένθιμα, και κανένας δεν ήξερε  να ’χε πεθάνει κάποιος στο χωριό. Οι κάτοικοι δεν άργησαν να μαζευτούν μπροστά στην εκκλησία, περιμένοντας να μάθουν ποιος πέθανε. Η καμπάνα ήχησε για λίγο ακόμα, και μετά σταμάτησε.

Τότε, ένας άνθρωπος βγήκε από την εκκλησία· δεν ήταν ο νεωκόρος που χτύπαγε συνήθως την καμπάνα. Οι συχωριανοί του τον ρώτησαν πού ήταν ο κωδωνοκρούστης και ποιος πέθανε. Ο άνθρωπος απάντησε: «Εγώ χτύπησα την καμπάνα. Και τη χτύπησα πένθιμα για τη Δικαιοσύνη, την τεθνεώσα Δικαιοσύνη, αφού πια η Δικαιοσύνη έχει εκλείψει».

Ο άπληστος χωροδεσπότης της περιοχής μετακινούσε τα λιθάρια που έδειχναν τα όρια της ιδιοκτησίας του, καταπατώντας έτσι, σιγά σιγά, το χωράφι του φτωχού ανθρώπου. Κάθε φορά που ο άρχοντας μετακινούσε τα σύνορα, η γη του χωρικού γινόταν μικρότερη. Το θύμα στην αρχή διαμαρτυρήθηκε· μετά ικέτευσε για συμπόνια και στο τέλος αποφάσισε να ζητήσει την προστασία του νόμου. Μάταια:  ο άρχοντας συνέχισε να λεηλατεί τη γη του. Και τότε ο άνθρωπος, απελπισμένος, αποφάσισε να ανακοινώσει urbi et orbi (αν ζεις όλη σου τη ζωή σ’ ένα χωριό, αυτός είναι όλος ο κόσμος σου) ότι η Δικαιοσύνη είχε πια εκλείψει.

Ίσως να σκέφτηκε ότι τούτη η απελπισμένη πράξη του θα έκανε τις καμπάνες όλου του σύμπαντος να ηχήσουν. Ίσως να σκέφτηκε ότι όλες οι καμπάνες θα σιωπήσουν μόνον όταν αναστηθεί η Δικαιοσύνη. Δεν ξέρουμε τι έγινε στη συνέχεια. Δεν ξέρουμε αν οι κάτοικοι ξεσηκώθηκαν για να βοηθήσουν τον συχωριανό τους ή αν, από τη στιγμή που η Δικαιοσύνη ήταν πια νεκρή, επέστρεψαν, με σκυμμένο το κεφάλι, στην καθημερινή τους σκληρή βιοπάλη. Η Ιστορία δεν μας λέει ποτέ ολόκληρη την ιστορία.

Φαντάζομαι ότι ήταν η μοναδική φορά στα χρονικά, σ’ όλο τον κόσμο, που μια καμπάνα ανήγγειλε πένθιμα τον θάνατο της Δικαιοσύνης. Αυτή η πένθιμη κωδωνοκρουσία δεν ξανακούστηκε ποτέ, αλλά η Δικαιοσύνη πεθαίνει κάθε μέρα. Ακόμη και τώρα, κάποιος κάπου σκοτώνει τη Δικαιοσύνη. Και κάθε φορά που η Δικαιοσύνη παραδίδει το πνεύμα, είναι σαν να μην υπήρξε ποτέ για όλους εκείνους που πίστεψαν σ’ αυτή, που περίμεναν αυτό που όλοι δικαιούμαστε να περιμένουμε: τη δικαιοσύνη, άσπιλη και πραγματική.

Δεν μιλώ για τη δικαιοσύνη που ενδύεται θεατρικά κοστούμια και μας τυλίγει με την κούφια ρητορεία της. Ούτε για τη δικαιοσύνη που κάθεται με δεμένα τα μάτια και η ζυγαριά της γέρνει μονίμως από τη μια μεριά. Δεν μιλώ για τη δικαιοσύνη που το ξίφος της είναι αιχμηρό μονάχα από τη μια κόψη. Η δική μου δικαιοσύνη είναι ταπεινή, και στέκει πάντα στο πλευρό της ανθρωπότητας. Η Δικαιοσύνη αυτή είναι συνώνυμη με την ηθική, και είναι απαραίτητη για να μπορέσει το πνεύμα να ακμάσει. Δεν εννοώ μόνο τη δικαιοσύνη των δικαστηρίων, αλλά, κάτι ακόμα πιο σημαντικό, την δικαιοσύνη που ξεπετιέται αυθόρμητα από τις πράξεις της ίδιας της κοινωνίας. Τη δικαιοσύνη που σέβεται, ως θεμελιώδη ηθική επιταγή, το δικαίωμα κάθε ανθρώπινου όντος να υφίσταται.

Οι καμπάνες δεν ηχούν μονάχα για να αναγγείλουν τον θάνατο κάποιου: σημαίνουν τις ώρες της μέρας και της νύχτας, και προσκαλούν τους πιστούς στη λειτουργία. Μέχρι πριν λίγα χρόνια, ειδοποιούσαν τον κόσμο για τις καταστροφές, τις πλημμύρες και τις πυρκαγιές, κάθε είδους θεομηνία ή κίνδυνο. Σήμερα, η μόνη κοινωνική τους χρησιμότητα περιορίζεται στις εκκλησιαστικές τελετές. Σήμερα, η εμπνευσμένη πρωτοβουλία εκείνου του χωρικού της Φλωρεντίας θα θεωρούνταν έργο τρελού ή αρμοδιότητα της αστυνομίας.............................."

Το παραπάνω κείμενο είναι απόσπασμα από ομιλία του πορτογάλου νομπελίστα Ζοζέ Σαραμάγκο, που πέθανε στις 18 Ιουνίου 2010 και υπήρξε, εκτός από σημαντικός πεζογράφος, μαχητικός διανοούμενος με έντονη πολιτική δράση, σε συγκέντρωση της Αttac στο Παρίσι, τον Ιανουάριο του 2002. Στη συνέχεια το κείμενο διαβάστηκε στην καταληκτήρια συνεδρίαση του Παγκόσμιου Κοινωνικού Φόρουμ, στο Πόρτο Αλέγκρε, τον Φεβρουάριο του ίδιου χρόνου.

Δημοσιεύτηκε στην αγγλόγλωσση έκδοση της Mondediplomatique (mondediplo.com/2002/03/18justice) και στο αμερικανικό περιοδικό Counterpunch (www.counterpunch.org/saramago1.html).

Αναδημοσίευση από εδώ: Ζοζέ Σαραμάγκο: Για ποιον χτυπά η καμπάνα‎;