Κρίση και κατάθλιψη

ΤΗΣ ΦΙΛΙΩΣ ΤΣΟΥΚΑΛA*

Κάθε παιδί, καθώς μεγαλώνει εκτίθεται σε μικρά ή μεγάλα τραυματικά γεγονότα, σε μικρές ή μεγάλες απογοητεύσεις, σαφώς και σε χαρούμενες εμπειρίες και σε αποκρίσεις των γονέων που συγκροτούν τα πιο δυνατά κομμάτια του αυριανού ενήλικα. Με άλλα λόγια κάθε άνθρωπος μεγαλώνοντας κουβαλάει μια ιστορία. Για πολλούς η ιστορία αυτή είναι βαριά και δύσκολη.

Όλοι μας αξιοποιούμε προσωπικούς μηχανισμούς άμυνας, άλλους πιο λειτουργικούς και άλλους δυσλειτουργικούς, προκειμένου να διαχειριστούμε αυτό το φορτίο. Παράλληλα ωστόσο, η Δυτική κοινωνία κατά τις τελευταίες δεκαετίες όχι απλώς πρότεινε αλλά μάλλον επέβαλε και μία γενική κατεύθυνση, όπου οι άνθρωποι ενθαρρύνονται να διοχετεύουν τις δυνάμεις και τους κόπους τους: την ακαδημαϊκή και επαγγελματική πρόοδο. Αυτή η δημιουργικότητα επιτελεί συχνά και αμυντική λειτουργία.

Έτσι λοιπόν ένας άνθρωπος που, για παράδειγμα, έχασε έναν γονιό σε μικρή ηλικία, που υπέστη βία, που έλαβε ελλιπή γονεϊκή φροντίδα, πράγματα πάνω στα οποία ως νήπιο ή παιδί δεν είχε έλεγχο και που δημιούργησαν μέσα του έναν βαθύ πόνο έμαθε ότι στον χώρο των σπουδών και της εργασίας θα μπορούσε να αναζητήσει ανακούφιση και να αποκαταστήσει την αίσθηση ελέγχου της ζωής του. Αν δουλέψει συστηματικά θα .....αποκτήσει προσόντα και πτυχία, αυτά θα είναι τα στηρίγματά του. Αργότερα θα βρει δουλειά και αν κοπιάσει είναι δυνατό να προοδεύσει. Μπορεί να απολαύσει οικονομική ανεξαρτησία και κοινωνική αναγνώριση. Παρότι ποτέ στον καπιταλισμό η «επιτυχία» δεν ήταν για όλους, η κυρίαρχη ιδεολογία επέτρεπε σε πολλούς να ονειρεύονται και να ελπίζουν σε κάποια οφέλη ως ανταλλάγματα της παραγωγικότητάς τους. Ορισμένοι ονειρεύονταν την πολυτέλεια, άλλοι το να κάνουν μια δουλειά που θα τους ταιριάζει και άλλοι απλώς να έχουν μία εργασία, να καλύπτουν τις οικονομικές τους υποχρεώσεις και ως εκ τούτου να ανήκουν στο κοινωνικό σύνολο βάσει των «κανόνων» της εποχής.

Ο ρόλος που σε άλλες εποχές επιτελούσε η θρησκευτική πίστη, η «τιμιότητα» της γυναίκας, η θέση στην κοινότητα, η αξιοσύνη του πολεμιστή ή του κυνηγού, στην κοινωνία μας αντικαταστάθηκε από διαφορετικές εκδοχές που σχετίζονται με την εκπαίδευση, την εργασία, την πρόοδο και την αμοιβή για τα παραπάνω.

Στερώντας αυτή την προοπτική από το μεγαλύτερο μέρος του ενεργού πληθυσμού της χώρας και σταδιακά της Ευρώπης, η κυρίαρχη τάξη απειλεί την επιβίωση και την αξιοπρέπεια των ανθρώπων. Ταυτόχρονα πλήττει την ταυτότητα και αίσθηση αξίας που έχουν με κόπο δομήσει βάσει των δικών της επιταγών. Επιπλέον, όμως, αφήνει χιλιάδες ανθρώπους εκτεθειμένους, γυμνούς, χωρίς όπλα απέναντι στα προσωπικά τους φαντάσματα. Όταν κάποιος που ακολούθησε πιστά τις κυρίαρχες επιταγές συνειδητοποιεί ότι το να έχει εργασία και μισθό δεν εξαρτάται από εκείνον, ότι αν αρρωστήσει δεν υπάρχει γιατρός να τον θεραπεύει, ότι δεν μπορεί να προσφέρει στα παιδιά του τα αναγκαία, ότι δεν μπορεί να κάνει σχέδια, τότε επιστρέφει στην ίδια παιδική κατάσταση ανημποριάς, όπου ήταν απολύτως αβοήθητος και τα πάντα φαίνονταν βουνό.

Νομίζω, λοιπόν, ότι αυτή είναι μία ακόμα διάσταση που συσχετίζει την οικονομική και κοινωνική κρίση με την έξαρση της κατάθλιψης και με ακραίες εκφράσεις της όπως είναι οι ιλιγγιωδώς αυξανόμενες αυτοκτονίες αλλά και τα φαινόμενα βίας (ενδοοικογενειακής, γηπεδικής, σχολικής κ.λπ.), όπου καταφεύγουν άνθρωποι προκειμένου να βιώσουν, έστω στιγμιαία, κάποια ισχύ και να αποφύγουν την κατάρρευση. Με ποικίλους τρόπους καταστρέφονται ζωές σε ένα ακόμη έγκλημα, μια ακόμα μορφή βίας που δεν την αναφέρουν τα κανάλια αλλά είναι άγρια και μαζική καθώς καθηλώνει τους ανθρώπους στις πιο σκοτεινές τους στιγμές.

*Η Φιλιώ Τσουκαλά είναι ψυχολόγος – ψυχοθεραπεύτρια.
avgi.gr