Παρακμάζουμε, άραγε; Θυμίζουμε τις τελευταίες κοπιώδεις ανάσες της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας; Αληθεύει ότι τα χαρακτηριστικά μας αναδύουν κυνισμό και επιλέγουμε να προβάλλουμε μόνον τα χειρότερα ελαττώματά μας; Δεν αναφέρομαι στην Ελλάδα, αλλά στην Ευρώπη.
Πάντοτε είχα την ψευδαίσθηση ότι η μεταπολεμική Ευρώπη θα διατηρούσε την αναγκαία μνήμη που πηγάζει από την αίσθηση του δικαίου. Σήμερα αισθάνομαι αμήχανη, παγωμένη, απομονωμένη. Το φυτώριο των πιο ανθρώπινων ιδεολογημάτων, του πνεύματος της εκκοσμίκευσης και του οικουμενισμού, που ώς ένα βαθμό απεμπόλησε τη βαρβαρότητα και θεμελίωσε το φρόνημα της ελευθερίας (με έμφαση στην ισότητα) δίνει την εικόνα εγκαταλελειμμένου τοπίου. Λείπει η αίσθηση της συνοχής, της κοινής πορείας, της αμοιβαίας εμπιστοσύνης, της ουσιαστικής αλληλεγγύης (όχι της οικονομικής και σκληρά ανταποδοτικής).
Φταίνε οι καινούργιοι καιροί, το ασταθές διεθνές περιβάλλον, οι αναδυόμενες οικονομίες, αλλά και η έπαρση του δυτικού πλούτου που δεν αφήνει περιθώρια για τη χριστιανική ταπεινότητα. Ο διευθυντής σύνταξης του γαλλικού περιοδικού «Φιλοσοφία» Αλεξάντρ Λακρουά (φωτ.) διατείνεται ότι η παρακμή της Ευρώπης είναι ένα θέμα της μόδας και ενισχύεται από το δυσάρεστο οικονομικό κλίμα και το δημογραφικό.
Ηδονιστές άνθρωποι δεν πιστεύουμε στους νόμους μας, δεν πιστεύουμε σε κανένα Θεό, αδιαφορούμε ακόμη και για τον εαυτό μας, ανίκανοι να αυτοπροστατευτούμε στο μέλλον, εξασθενημένοι από την ευζωία τόσων δεκαετιών, υπερόπτες και κακομαθημένοι! Αξίζει όμως να αφανιστούμε από λαούς νεότερους, περισσότερο φιλόδοξους και πιο δυνατούς; Η αναλογία ανάμεσα στην κατάσταση των Ευρωπαίων σήμερα και αυτήν των Ρωμαίων της παρακμής είναι δελεαστική. Ο μύθος της παρακμής της Ευρώπης, όμως, είναι τόσο παλιός όσο και η ίδια η Ευρώπη. Πέραν όλων των άλλων, ας θυμηθούμε.....τον Μοντεσκιέ, την εποχή του Διαφωτισμού, που έγραφε για τη ρωμαϊκή παρακμή («Μοντεσκιέ: εκτιμήσεις για τα αίτια του μεγαλείου και της παρακμής των Ρωμαίων», εκδ. Πόλις), αλλά μάλλον για να καυτηριάσει τον αυταρχισμό του Καίσαρα και εμμέσως τη μοναρχία. Ας θυμηθούμε και τον διάσημο ιστορικό Αρνολντ Τόινμπι (φωτ.) την επομένη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου που έλεγε ότι η Ευρώπη είναι τόσο βαριά ασθενής, ώστε θα πρέπει να ετοιμάσει το ταφικό μαυσωλείο της. Από τον Ομηρο ώς τον Τόινμπι, οι συγγραφείς ανά τους αιώνες εξάρουν το χαμένο μεγαλείο και προαναγγέλλουν την καταστροφή, αλλά με μοναδικό στόχο να ανακαλύψουν τις ζώσες πηγές (ίσως το λάλον ύδωρ;) που θα βοηθούσε στην ανασύνθεση της Ιστορίας.
Βεβαίως υπάρχουν οι θεωρητικοί της παρακμής. Αυτοί λένε ότι η Ευρώπη (και γενικότερα η Δύση) θα καταστραφεί από το ίδιο στοιχείο που την ενδυνάμωσε: τον οικονομικό φιλελευθερισμό, τον οποίον εξήγαγε στις αναπτυσσόμενες χώρες. Κι είναι αλήθεια ότι οι χώρες αυτές δεν φοβούνται τις επιπλοκές και τις επιπτώσεις του όσο φοβούνται οι λαοί που τον δημιούργησαν! Σ’ αυτό το ακανθώδες σημείο εμφανίζονται οι γνωστοί οικονομολόγοι που παρακολουθούν την ανάπτυξη των άλλων λαών (Κίνα κυρίως και στη συνέχεια Ινδία κ.ά.) για να μας διαμηνύσουν ότι ώς το 2050 η... σοκαριστική άνοδος της Ανατολής θα έχει αγγίξει την κορυφή, εφόσον η διαδικασία των αλλαγών ακολουθήσει τις σημερινές ιλιγγιώδεις ταχύτητες.
Παρεμφερή εικόνα για την Ευρώπη έχει ο Αμερικανός συγγραφέας Walter Russel Mead. Ο Mead (φωτ.) έγραψε πρόσφατα στο περιοδικό American Interest ότι η Ευρώπη μοιάζει γηραιά και πλούσια, πλην όμως ψάχνει για σταθερότητα. Οι αναδυόμενες ασιατικές δυνάμεις, εκτός του ότι αναπτύσσονται ταχύτατα, είναι πεινασμένες για αλλαγή και ανάπτυξη. Γι’ αυτό δεν υπολογίζουν τον κίνδυνο και βλέπουν το μέλλον όχι ως απειλή, αλλά ως ευκαιρία. Στην Ευρώπη κάποιοι εύχονταν να μην είχε κλείσει ποτέ ο κύκλος του Ψυχρού Πολέμου. Τότε, οι Ευρωπαίοι ηγέτες αισθάνονταν ότι συμμετείχαν στην πραγματοποίηση κοινών δυτικών στόχων που βασίζονταν σε κοινές αξίες. Τότε αυτές οι σκέψεις είχαν υπεραξία, δεδομένου ότι εμπλεκόταν σε μεγάλο βαθμό η πολιτική. Σήμερα θυμίζουν έρημη χώρα, ουτοπικά πεδία, καθώς η παγκόσμια οικονομική υπεραξία τις έχει αταβιστικά προσκολλήσει στην επιφάνεια των καθημερινών γεγονότων.
Δύσκολο να υπάρξει επιστροφή. Κι είναι δύσκολο γιατί στον 21ο αιώνα, η φιλοσοφία, η ψυχολογία, η κοινωνιολογία, οι πολιτικές επιστήμες, γενικότερα οι θεωρητικές επιστήμες έχουν υποχωρήσει αφήνοντας χώρο δράσης στις θετικές επιστήμες και στη γλώσσα των μαθηματικών. Αλλά τα μαθηματικά δεν μπορούν να απαντήσουν στην απογοήτευσή μας, στην απειλή διάλυσης. Δεν μας προσφέρουν προορισμό και παράλληλα μας κρύβουν από τον τυπικό ορίζοντά μας τον λόγο ένωσης της Ευρώπης. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν μπορούν να έχουν μόνον οικονομικό προσανατολισμό. Οφείλουν να αποκτήσουν πολιτική ενόραση. Στην αντίθετη περίπτωση οι εξελίξεις είναι τέτοιες, ώστε θα αυτοματοποιηθεί ο μηχανισμός της παρακμιακής πολιτικής.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου