Το «αόρατο χέρι» και άλλα παραµύθια

ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ

Ο Αλαν Γκρήνσπαν, ο άνθρωπος που βρισκόταν στο τιµόνι της κεντρικής τράπεζας των ΗΠΑ όταν η αµερικανική οικονοµία έπεσε στον γκρεµό, δηλώνει αµετανόητος για όσα έκανε – και όσα δεν έκανε. Πρόεδρος της «Φεντ» από το 1987 ώς το 2006, ήταν στα τέλη του 20ού αιώνα ένας από τους θιασώτες της απορρύθµισης του χρηµατοπιστωτικού συστήµατος, η οποία θεωρείται µία από τις αιτίες της τελευταίας χρηµατοπιστωτικής κρίσης. 

Και χθες, ο 84χρονος πλέον Γκρήνσπαν δηµοσίευσε άρθρο στους «Φαϊνάνσιαλ Τάιµς» στο οποίο υποστηρίζει ουσιαστικά ότι ο νόµος της αµερικανικής κυβέρνησης για τη µεταρρύθµιση της Ουόλ Στριτ, ο οποίος επιβάλλει αυστηρότερες κανονιστικές ρυθµίσεις στη χρηµαταγορά και ενισχύει τα όργανα ελέγχου, υπάρχει κίνδυνος να υπονοµεύσει το έργο του «αόρατου χεριού» που υποτίθεται πως εξασφαλίζει την ισορροπία των αγορών.

«Με πολύ σπάνιες εξαιρέσεις (το 2008, για παράδειγµα), η παγκόσµια δράση του “αόρατου χεριού” οδήγησε σε µια σχετική σταθερότητα τις ισοτιµίες, τα επιτόκια, τις τιµές και τους µισθούς», γράφει ο Γκρήνσπαν. Αναφέρεται σε µια έννοια που επινόησε τον 18ο αιώνα ο πατέρας του οικονοµικού φιλελευθερισµού Ανταµ Σµιθ: το «αόρατο χέρι» έρχεται, µε µαγικό τρόπο, να εξασφαλίσει τις ισορροπίες στις αγορές και χρησιµεύει ως µεταφορά για τη θεωρία σύµφωνα µε την οποία το άθροισµα των ιδιωτικών συµφερόντων δουλεύει προς όφελος του γενικού συµφέροντος.

Ετσι λοιπόν εξηγείται: ως......επικεφαλής της κεντρικής τράπεζας, ο Αλαν Γκρήνσπαν δεν κοιµόταν ύπνο βαθύ ούτε ήταν ανίκανος, απλώς δεν ήθελε να υπονοµεύσει το «αόρατο χέρι» και γι’ αυτό δεν έκανε τίποτα όταν πάρα πολλοί αναλυτές διαπίστωναν τη «φούσκα» στην αµερικανική αγορά ακινήτων. Επί 100 χρόνια, οι τιµές των κατοικιών παρακολουθούσαν συνολικά τον ρυθµό του πληθωρισµού και ξαφνικά, στα µέσα της δεκαετίας του 1990, άρχισαν να αυξάνονται χωρίς κανένα λόγο, χωρίς δηλαδή να υπάρχει µεγάλη αύξηση του πληθυσµού – το αντίθετο µάλιστα –, και παρόλο που υπήρχε υπερπροσφορά ακινήτων, καθώς στη χώρα επικρατούσε οικοδοµικός οργασµός. Το 2002 οι τιµές των κατοικιών είχαν ήδη αυξηθεί περισσότερο από 30% πάνω από τον πληθωρισµό. 

Το 2006, στην κορύφωση της «φούσκας», ο πληθωρισµός στις τιµές των ακινήτων είχε υπερβεί τον συνολικό ρυθµό πληθωρισµού κατά 70%, δηµιουργώντας µια «φούσκα» 8 τρισεκατοµµυρίων δολαρίων. Ο Γκρήνσπαν δεν έκανε τίποτα – παρόλο που ήταν η δουλειά του να κάνει κάτι – προφανώς για να… µην υπονοµεύσει τη δράση του «αόρατου χεριού». Και όταν η «φούσκα» έσκασε, η κάθετη πτώση της οικοδοµικής δραστηριότητας και της ζήτησης ακινήτων οδήγησε σε υψηλή ανεργία. Το αποτέλεσµα ήταν 100% προβλέψιµο, όµως ο Γκρήνσπαν δεν το προέβλεψε, έγραψε πρόσφατα στον βρετανικό «Γκάρντιαν» ο αµερικανός οικονοµολόγος Ντην Μπέηκερ. Με την ανικανότητά του, πρόσθεσε, κατέστρεψε τις ζωές δεκάδων εκατοµµυρίων ανθρώπων, «διότι άνθρωποι πεθαίνουν εξαιτίας άτοπων οικονοµικών πολιτικών: αυτοκτονούν, δεν έχουν υγειονοµική περίθαλψη όταν τη χρειάζονται και πεθαίνουν από αλκοολισµό και απελπισία».