Υπάρχουν τραγούδια που όσες φορές και να τα ακούσεις τα ανακαλύπτεις συνέχεια.
Δεν ξέρω τι είναι αυτό που κάνει ένα τραγούδι αθάνατο. Και αμφιβάλλω αν το ξέρει κανείς. Γιατί αν ξέραμε τη συνταγή της αθανασίας, τότε όλοι θα ήμασταν κλασικοί δημιουργοί. Εν τούτοις, και πάντα εκ των υστέρων, μπορούμε να εντοπίσουμε κάποια ιδιαίτερα γνωρίσματα που είναι κοινά σε πολλά έργα.
Αλλά αυτά δεν θα τα βρούμε με αναλύσεις και λογικές προσεγγίσεις.
Αυτά χρησιμεύουν για το μηχανικό μέρος του έργου και δεν μπορούν να αγγίξουν την ψυχή του. Τότε, πού βρίσκεται το βάθος ενός έργου; Αυτό βρίσκεται μέσα μας. Το έργο τέχνης είναι ένα εργαλείο που ψάχνει στα έγκατα της ψυχής μας και μας αποκαλύπτει άγνωστους κόσμους που συγκατοικούμε μαζί τους χωρίς να τους ξέρουμε. Και επειδή αυτά, μπορεί αυτές οι διατυπώσεις, να εκληφθούν και ως μεταφυσική, θα χρειαστεί να δώσουμε ένα παράδειγμα. Το καταλληλότερο που βρίσκω, είναι αυτό της «Αντιγόνης» του Σοφοκλή. Τι είναι αυτό που κάνει να παίζεται ακόμα αυτό το έργο, ύστερα από δυόμισι χιλιάδες χρόνια που πρωτοδιδάχθηκε; Αφυπνίζει την «Αντιγόνη» που έχει ο κάθε άνθρωπος μέσα του, σε όλες τις εποχές και σε όλα τα μήκη και......πλάτη της Γης. Η αντίσταση είναι μια φυσιολογική κατάσταση για τον άνθρωπο. Και το άκρως αντίθετο με την υπακοή, που σημαίνει υποταγή σε μια αρχή, σε μια εξουσία που δεν είναι δική του. Θεωρητικά ο άνθρωπος πρέπει να ορίζει τη ζωή του, μια που είναι η μόνη πραγματική ιδιοκτησία που έχει. Ολοι ξέρουμε πως ο καπιταλισμός στηρίζεται στην ιδιοκτησία. Και επομένως θα έπρεπε να τη σέβεται. Η πραγματικότητα όμως μας δείχνει άλλα. Στον καπιταλισμό η ανθρώπινη ζωή δεν έχει καμία σημασία. Και το αθάνατο έργο είναι αυτό που μας πείθει πως αξίζει να υπερασπιστούμε τη ζωή μας.
Αφορμή γι' αυτές τις σκέψεις ήταν ένας δίσκος ακτίνας. Πρόκειται για τον «Ενας Ομηρος» του Μίκη Θεοδωράκη με τη Μαρία Φαραντούρη. Είχα χρόνια να τον ακούσω ολόκληρο, γιατί όσοι είμαστε κολλημένοι με το βινίλιο, έχουμε κάνει τη ζωή μας δύσκολη με τις νέες τεχνολογίες. Πρέπει να έχει περάσει μισός αιώνας από τότε που τον πρωτοάκουσα. Και χθες ήταν σαν να τον άκουσα για πρώτη φορά. Τα προηγούμενα ακούσματά μου δεν έμειναν μέσα μου σαν κάποια ποιητική και μουσική απόλαυση, αλλά σαν μια βιωμένη εμπειρία. Ηταν σαν να είχα βρεθεί σε αυτά τα μέρη, να είχα γνωρίσει αυτούς τους ανθρώπους και να είχα μοιραστεί τα πάθη τους και τις αγωνίες τους. Και η Ιρλανδία και οι αγώνες της βρίσκονται ξαφνικά μέσα στη δική μας επικράτεια και γίνονται μέρος της εθνικής μας παράδοσης.
Η γενιά του 114 και 15% αγάπησε και τραγούδησε πάρα πολύ αυτά τα τραγούδια. Κάποιοι από αυτούς τους αγωνιστές είναι σήμερα παππούδες και γιαγιάδες και λένε ακόμα αυτά τα ίδια τραγούδια στα εγγόνια τους. Τα παιδιά που τα ακούν, μπορεί να μην ξέρουν και πολλά πράγματα για την Ιρλανδία, και ίσως αυτό να μην έχει καμία ιδιαίτερη σημασία. Σημασία έχει πως όλα αυτά τα ακούνε από τον παππού και τη γιαγιά, που είναι ο δικός τους ιστορικός χρόνος (ο μέσος άνθρωπος έχει βιωμένη ιστορική μνήμη τριών γενιών). Και είναι αυτό που μετράει. Τα υπόλοιπα είναι καβγάδες ιστορικών, μια που η Ιστορία είναι μια αφήγηση που μεταβάλλεται διαρκώς.
Και μια και πιάσαμε τα δύσκολα, ας βάλουμε ένα ερώτημα στους αριστερούς νεοεθνικιστές που έχουν καταλάβει το '21 από την πλευρά του Ιωάννη Μεταξά. Μπορούν κάποια αριστουργηματικά τραγούδια που αφορούν τον εθνικό αγώνα της Ιρλανδίας να δώσουν ελληνική εθνική συνείδηση; Αν ναι, τότε πού χωράει ο εθνικισμός; Μήπως ο εθνικισμός είναι και αυτός μια διεθνής ιδέα;
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου