Ο Οδυσσέας Ελύτης (ψευδώνυμο του Οδυσσέα Αλεπουδέλη), γεννήθηκε στη συνοικία «Εφτά Μπαλτάδες» του Ηρακλείου της Κρήτης, στις 2 Νοεμβρίου 1911. Γιος του εργοστασιάρχη σαπωνοποιίας και πυρηνελαιουργίας Παναγιώτη Θ. Αλεπουδέλη και της Μαρίας το γένος Βρανά, που κατάγονταν από τη Μυτιλήνη.
Είχε τέσσερις αδερφούς και μια αδερφή τη Μυρσίνη, που πέθανε σε ηλικία είκοσι χρόνων το 1918.
Το 1914 το εργοστάσιο του πατέρα του μεταφέρθηκε στον Πειραιά και η οικογένεια Αλεπουδέλη εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, στην οδό Σόλωνος 98 (όπου θα κατοικήσουν έως το 1930). Το 1920 λόγω της πολιτικής τοποθέτησής του υπέρ του Βενιζέλου, ο Παναγιώτης Αλεπουδέλης φυλακίστηκε και η οικογένειά του διώχτηκε.
Ο Οδυσσέας φοίτησε στο ιδιωτικό σχολείο Δ.Ν.Μακρή (1917-1924) με δασκάλους μεταξύ άλλων τους Ι.Μ.Παναγιωτόπουλο, Ι.Θ. Κακριδή και Γιάννη Αποστολάκη.
Σε παιδική και νεανική ηλικία ταξίδεψε στην Ελλάδα (κυρίως στα νησιά του Αιγαίου) και την Ευρώπη.
Το 1924 γράφτηκε στο Γ΄ Γυμνάσιο Αρρένων στην Αθήνα (από όπου αποφοίτησε το 1928) και άρχισε να γράφει στη Διάπλαση των Παίδων.
Από το 1927 ξεκίνησε το εντεινόμενο ενδιαφέρον του για τη λογοτεχνία.
Το 1929 θεωρείται ως ορόσημο στη ζωή του Ελύτη. Τότε ήρθε σε επαφή με τον Υπερρεαλισμό, μέσω της ποίησης του Λόρκα και του Ελυάρ και έγραψε τα πρώτα του ποιήματα.
Τον επόμενο χρόνο γράφτηκε …στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 1933 έγινε μέλος της Ιδεοκρατικής Φιλοσοφικής Ομάδας του Πανεπιστημίου, μαζί με τους Κωνσταντίνο Τσάτσο, Π.Κανελλόπουλο, Θεόδωρο Συκουτρή και άλλους.
Το 1935 ταξίδεψε στη Μυτιλήνη μαζί με τον Ανδρέα Εμπειρίκο, όπου γνώρισε τη ζωγραφική του Θεόφιλου. Γνωρίστηκε επίσης με τους Κ.Γ.Κατσίμπαλη, Γιώργο Σεφέρη, Γιώργο Θεοτοκά και Α.Καραντώνη, ιδρυτές των Νέων Γραμμάτων, όπου πρωτοδημοσίευσε ποιήματα με το ψευδώνυμο Ελύτης.
Το 1936 γνωρίστηκε με τον μετέπειτα στενό φίλο του Νίκο Γκάτσο και στο τέλος του χρόνου κατατάχτηκε στο στρατό, στη σχολή εφέδρων αξιωματικών της Κέρκυρας. Στα τέλη του 1937 μετατέθηκε στην Αθήνα και απολύθηκε το 1938.
Την 28η Οκτωβρίου 1940 επιστρατεύεται με τον βαθμό του Ανθυπολοχαγού, τοποθετείται στο Στρατηγείο του Σώματος Στρατού και τον Δεκέμβριο μετατίθεται στη ζώνη Πυρός στη Βόρεια Ήπειρο.
Ένα χρόνο αργότερα κινδύνεψε να πεθάνει από κοιλιακό τύφο και γι΄αυτό μεταφέρεται από την πρώτη γραμμή στο Νοσοκομείο Ιωαννίνων και από εκεί στην Αθήνα, στο νοσοκομείο Ευαγγελισμός.
Αρχίζει να γράφει τα πρώτα ποιήματα της συλλογής «Ήλιος ὁ Πρώτος».
Το 1942 σχεδιάζει το «Άσμα Ηρωικό και Πένθιμο για τον χαμένο Ανθυπολοχαγό
της Αλβανίας», ενώ συμμετέχει στις τακτικές φιλολογικές συγκεντρώσεις στα σπίτια των Κατσίμπαλη, Εμπειρίκου και Καραγάτση. Από το 1943 συμμετέχει στον Κύκλο Παλαμά και τα Χριστούγεννα του ίδιου έτους κυκλοφορεί «ο Ήλιος ο Πρώτος».
Είχε πλέον αρχίσει να διαγράφεται η λογοτεχνική πορεία του Οδυσσέα Ελύτη. Ας δούμε λοιπόν την πορεία του αυτή με το πέρασμα του χρόνου :
1945 Διορίστηκε διευθυντής προγράμματος της νεοσύστατης τότε Ελληνικής Ραδιοφωνίας με εισήγηση του Γιώργου Σεφέρη, αλλά παραιτήθηκε ένα χρόνο αργότερα. Τυπώνονται μεταφράσεις ποιημάτων του στα γαλλικά από τον Robert Levesque.
1946 Αρχίζει συνεργασία με την Αγγλοελληνική Επιθεώρηση και την Καθημερινή. Τον Μάιο του ίδιου έτους συναντά τον Paul Eluard, πού είχε έρθει στην Αθήνα.
1947 Δημοσιεύει την «Καλοσύνη στις Λυκοποριές» στο πρώτο τείχος του περιοδικού «Μικρό Τετράδιο», ενώ δημοσιεύονται ποιήματά του στο New Writing and Daylight καί στό Domain Grec.
1948 Αναχωρεί για το Παρίσι. Εκεί έρχεται σε επαφή με τον E. Tériade και με πλήθος ανθρώπων της τέχνης: Paul Eluard, Pierre Jean Jouve, Pierre Reverdy, Henry Laurens, Joan Miro, Cristian Zervos, René Char, André Breton, Pablo Picasso, Giacometti, Henri Matisse.
1949 Αντιπροσωπεύει την Ελλάδα στο Β΄ Συνέδριο της Association Internationale des Critiques d’Art.
Παρακολουθεί στη Σορβόννη μαθήματα του Gaston Bachelard και του Jean Whal. 1950- Στο Παρίσι εργάζεται στο πρώτο σχεδίασμα του «Αξιον Εστί». Ταξιδεύει στο Λονδίνο και συναντά τούς Lucian Freud, John Lehman, Νάνο Βαλαωρίτη.
1951 Επισκέπτεται το Cambridge. Με την επιστροφή του στη Γαλλία γράφει το «Equivalences chez Picasso» για το Περιοδικό Verve.
Μετά από 3 χρόνια επιστρέφει στην Ελλάδα.
1952 Εκλέγεται μέλος της «Ομάδας των Δώδεκα». Δημοσιεύονται μεταφράσεις ποιημάτων του στα αγγλικά από τον Kimon Friar και στα ιταλικά από τον Mario Vitti.
1953 Αναλαμβάνει διευθυντής προγράμματος του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας (στη θέση αυτή θα παραμείνει για ένα χρόνο περίπου) και εκλέγεται μέλος του Δ.Σ. του Θεάτρου Τέχνης.
1954 Ξαναγυρίζει στα ποιητικά του χειρόγραφα.
1955 Μεταφράζει την “Odine” του Jean Giraudaux για το Εθνικό Θέατρο και στο τέλος του χρόνου εκλέγεται πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ελληνικού Χοροδράματος.
1956 Αρχίζει να δουλεύει συστηματικά το «Άξιον Εστί».
1957 Το Θέατρο Τέχνης ανεβάζει τον «Κύκλο με την Κιμωλία» σε μετάφρασή του. (Πρώτη παρουσίαση του Μπρέχτ στην Ελλάδα).
1958 Δημοσιεύονται αποσπάσματα από το «Άξιον Εστί» στην Επιθεώρηση Τέχνης.
1959 Αρχίζει να μεταφράζει το θεατρικό έργο του Jean Genet “Les Bonnes” για το Θέατρο Τέχνης.
1960 Κυκλοφορούν τα δύο βιβλία του «Άξιον Εστί» καί «Έξη και μία τύψεις για τον Ουρανό».
Του απονέμεται το Α΄ Κρατικό βραβείο Ποίησης.
1961 Με πρόσκληση του State Department επισκέπτεται τις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου παραμένει για τρεις μήνες ταξιδεύοντας σε πολλές πόλεις. Με την επιστροφή του συνεργάζεται με τον Μίκη Θεοδωράκη για την τελική μορφή της μελοποίησης του «Άξιον Εστί».
1962 Επισκέπτεται την Σοβιετική Ένωση μαζί με τον Γιώργο Θεοτοκά και τον Ανδρέα Εμπειρίκο. Κυκλοφορεί για πρώτη φορά σε μορφή βιβλίου το «Άσμα ηρωικό και Πένθιμο για τον Χαμένο Ανθυπολοχαγό της Αλβανίας».
1963 Παρουσιάζονται οι «Μικρές Κυκλάδες» σε μουσική Μίκη Θεοδωράκη.
1964 Πρεμιέρα του «Άξιον Εστί» στο Rex, μετά την άρνηση τού Υπουργείου να παραχωρήσει το Ηρώδειο για την παρουσίαση του έργου.
1965 Ταξιδεύει μαζί με τον Γιώργο Θεοτοκά στη Σόφια και σε άλλα μέρη της Βουλγαρίας.
Του απονέμεται το παράσημο του Ταξιάρχη του Φοίνικος.
1966 Στο τρίτο πρόγραμμα του BBC παρουσιάζονται ποιήματά του και στη Γερμανία κυκλοφορούν οι πρώτες γερμανικές μεταφράσεις ποιημάτων του.
1967 Μετά το πραξικόπημα των συνταγματαρχών κλείνεται στο σπίτι του, σε αδυναμία να εργαστεί. Αρνείται την πρόταση να εκλεγεί Ακαδημαϊκός.
1968 Δουλεύει πάνω σε καινούργια “Collages” κι αρχίζει να μεταφράζει Σαπφώ.
Το Θέατρο Τέχνης ανεβάζει τις «Δούλες» τοῦ Jean Génet σε δική του μετάφραση.
1969 Αποφασίζει να φύγει στο εξωτερικό και να παραμείνει αυτοεξόριστος στο Παρίσι έως ότου σημειωθεί αλλαγή στην Ελλάδα.
Κυκλοφορεί στη Γερμανία το Άξιον Εστί σε μετάφραση τοῦ Gunter Dietz .
1970 Αρχίζει να γράφει τον «Ήλιο τον Ηλιάτορα». Το καλοκαίρι ταξιδεύει στην Κύπρο και συναντά τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο.
1971 Επιστρέφει στην Αθήνα. Στις Βρυξέλλες τυπώνεται ἡ χειρόγραφη έκδοση του ποιήματος «Το Μονόγραμμα». Επίσης κυκλοφορούν «Το Φωτόδεντρο και η δέκατη τέταρτη Ομορφιά» καθώς επίσης και «Ο Ήλιος Ο Ηλιάτορας».
1972 Κυκλοφορούν ο δίσκος «Το θαλασσινό τριφύλλι» σε μουσική του Λίνου Κόκοτου και τα «Τα ρω του έρωτα» με δικές του εικονιστικές συνθέσεις.
Αρνείται το Μεγάλο Βραβείο Λογοτεχνίας, πού έχει θεσπίσει ἡ Δικτατορία.
1973-27/1: Δημοσιεύεται στα Νέα συνέντευξή του με τίτλο «Όπου δεν ακούγεται αηδόνι ακούγεται κοκτέιλ Μολότοφ». Κυκλοφορεί «Ο Ζωγράφος Θεόφιλος» και «Η Νεράϊδα» του Ζιρωντού σε δική του μετάφραση.
1974 Μετά την αποκατάσταση της Δημοκρατίας αναλαμβάνει πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του ΕΙΡ (στη θέση αυτή θα παραμείνει τρεις μήνες).
Κυκλοφορούν τα «Ανοιχτά Χαρτιά» και «Τα Ετεροθαλή» και στην Αμερική μεταφρασμένα το «Άξιον Εστί» καί «Ο Ήλιος ο Πρώτος».
1975 Κυκλοφορεί «Ο Κύκλος με την Κιμωλία στον Καύκασο» τοῦ Bertold Brecht σε δική του μετάφραση.
Δίνει μεγάλη συνέντευξη στον Ivar Ivask γιά τό περιοδικό Books Abroad .
1976 Κυκλοφορούν τα βιβλία «Δεύτερη Γραφή» και η «Μαγεία του Παπαδιαμάντη».
1977 Αρνείται και πάλι να γίνει Ακαδημαϊκός. Κυκλοφορεί το «Σηματολόγιον».
1978 Κυκλοφορεί σε δίσκο το Romancero Gitanο του F.G.Lorca σε μετάφραση-διασκευή δική του και μουσική Μίκη Θεοδωράκη. Αναγορεύεται επίτιμος Διδάκτορας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου.
Εκδίδεται η «Μαρία Νεφέλη».
1979 Κυκλοφορεί σε μικρό βιβλίο η «Αναφορά στον Ανδρέα Εμπειρίκο.
18/10: Αναγγέλλεται η απονομή του βραβείου Νόμπελ στον Ελύτη και αναχωρεί για τη Σουηδία.
8/12: Λόγος στη μεγάλη Αίθουσα της Σουηδικής Ακαδημίας.
10/12: Τελετή απονομής του Νόμπελ.
1980 Στο Μεγάλο αμφιθέατρο της Σορβόννης αναγορεύεται επίτιμος Διδάκτορας του Πανεπιστημίου. Ταξιδεύει στην Ισπανία.
Κυκλοφορούν μεταφράσεις ποιημάτων του στην Ισπανία, Ρουμανία, Δανία, Σουηδία, Γιουγκοσλαβία.
1981 Εκδίδονται οι μεταφράσεις του Άξιον Εστί στη Γερμανική, Εσθονική και Ισπανική γλώσσα, καθώς επίσης άλλες μεταφράσεις σε ΗΠΑ, Βουλγαρία, Ρουμανία, Γαλλία, Γερμανία, Αγγλία. Αναγορεύεται επίτιμος διδάκτορας του Πανεπιστημίου του Λονδίνου.
1982 Του απονέμεται το Χρυσό μετάλλιο της Πόλης των Αθηνών.
Κυκλοφορούν τα «Τρία ποιήματα με σημαία ευκαιρίας», ο δίσκος «Ο Ήλιος ο Ηλιάτορας» σε μουσική Δημήτρη Λάγιου, καθώς και μεταφράσεις έργων του στην Ισπανία, στο Buenos Aires, στις ΗΠΑ, στην Ιταλία, στο Παρίσι.
1983 Εκδίδεται το «Άξιον Εστί» στη Νορβηγία.
1984 Εγκαινιάζεται στο Πανεπιστήμιο Rutgers στο New Jersey των ΗΠΑ η «Έδρα Ελύτη».
Κυκλοφορεί η «Σαπφώ ανασύνθεση και απόδοση Οδυσσέας Ελύτης» και το «Ημερολόγιο ενός αθέατου Απριλίου».
1985 Συμμετέχει στην Κριτική Επιτροπή της 42ης Mostra του Κινηματογράφου στη Βενετία.
Κυκλοφορεί ο «Μικρός Ναυτίλος» και η «Αποκάλυψη του Ιωάννη » σε απόδοσή του.
1986 Κυκλοφορούν το «Δωμάτιο με τις Εικόνες» «Τα ρω του Έρωτα» σε νέα έκδοση και η «Μαρία Νεφέλη» στο Buenos Aires.
1987 Αναγορεύεται επίτιμος διδάκτορας του Πανεπιστημίου La Sapienza της Ρώμης και επίτιμος διδάκτορας τοῦ Πανεπιστημίου Αθηνών.
Κυκλοφορούν τα «Ανοιχτά Χαρτιά» στην τρίτη και οριστική τους έκδοση, ο «Κριναγόρας» σε απόδοση δική του και μεταφράσεις του «Άξιον Εστί» στο Ισραήλ και στο Παρίσι.
1988 Η Κοινότης των Μεσογειακών Πανεπιστημίων του απονέμει το Βραβείο Μεσόγειος 1988.
Εγκαινιάζεται στο Παρίσι, στο Centre Georges Pompidou η έκθεση “Odysseas Elytis Un Meditérranéen Universel”.
1989 Στη Γαλλική Πρεσβεία του απονέμεται το παράσημο του Ανώτερου Ταξιάρχη της Légion d’Ηοnneur.
1990 Κυκλοφορεί το δοκίμιο του «Τα Δημόσια και τα Ιδιωτικά» και η «Ιδιωτική Οδός».
Επίσης μεταφράσεις έργων του στα τουρκικά, ισπανικά, σουηδικά, ιταλικά, ιαπωνικά, βουλγάρικα.
1991 Κυκλοφορούν τα «Ελεγεία της Οξώπετρας» σε 7.500 αντίτυπα που εξαντλούνται σε ένα μήνα.
1992 Στό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Άνδρου Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή πραγματοποιείται η έκθεση “Giacometti - Ελύτη” όπου εκτίθενται 51 εικαστικά του.
Κυκλοφορεί ο δεύτερος τόμος των πεζών του με τον τίτλο «Εν λευκώ».
1993 Από την ΕΡΤ-1 προβάλλεται το ντοκιμαντέρ «Ο Κήπος Βλέπει», μια μονογραφία των εικαστικών του.
1994 Διεθνές Συνέδριο στην Κω με θέμα: «Οδυσσέας Ελύτης και οι ελληνικές πολιτισμικές αξίες» οργανωμένο οπό τό Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.
Κυκλοφορεί στην Κολομβία το «Άξιον Εστί» και στην Αθήνα η μετάφρασή του στο έργο του Ζάν Ζενέ «Οι Δούλες».
1995 Κυκλοφορούν τα βιβλία του «Δυτικά της Λύπης» και «Ο Κήπος με τις Αυταπάτες» επίσης νέες μεταφράσεις έργων του σε Ιταλία και Αμερική.
1996 Εργάζεται συστηματικά στο νέο συνθετικό του έργο «Εκ του Πλησίον», το οποίο τυπώθηκε μετά το θάνατό του.
Ο Οδυσσέας Ελύτης έφυγε από τη ζωή στις 18 Μαρτίου του 1996 ευρισκόμενος στην Αθήνα στην κατοικία του επί της οδού Σκουφά.
Τοποθετείται από τους ιστορικούς της λογοτεχνίας στους κορυφαίους Έλληνες ποιητές του αιώνα μας. Με την ποίησή του υπέταξε τα λεγόμενα ορθόδοξα σχήματα της λογοτεχνικής έκφρασης του υπερρεαλιστικού ρεύματος στην έκφραση της δια βίου πνευματικής αγωνίας του για τον ορισμό της νεοελληνικής ταυτότητας σε σχέση με τη Δύση.
Η κήρυξη του 2011 ως «Έτος Οδυσσέα Ελύτη» από το Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού, για τον εορτασμό των 100 χρόνων από τη γέννησή του (1911), αποτελεί μια ξεχωριστή ευκαιρία ανανεωμένης αναγνωστικής απόλαυσης και μελέτης του πολυσχιδούς έργου, του νομπελίστα ποιητή μας.
Με το ιδιαίτερο ποιητικό του ιδίωμα ο Ελύτης ανανέωσε την ελληνική ποίηση και διέγραψε μια φωτεινή πορεία που επιβραβεύθηκε το 1960 με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης, ενώ το 1979 τιμήθηκε με το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας «για την ποίησή του που με φόντο την ελληνική παράδοση, με αισθηματοποιημένη δύναμη και πνευματική οξύνοια ζωντανεύει τον αγώνα του σύγχρονου ανθρώπου, για ελευθερία και δημιουργία».
Το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ), ως αρμόδιος εθνικός φορέας, έχει αναλάβει τον σχεδιασμό, την οργάνωση και την υλοποίηση μιας σειράς δράσεων, που αναδεικνύουν τη σημασία και την επίδραση της παρουσίας του στη νεοελληνική γραμματεία.
ΚΥΡΙΑ ΠΗΓΗ : www.ekebi.gr
EXELENT !!!!!!!!
ΑπάντησηΔιαγραφήK.A.