Ο ποιητής Μανώλης Αναγνωστάκης γεννήθηκε στις 10 Μαρτίου (κατά άλλους στις 9 Μαρτίου) 1925 στη Θεσσαλονίκη, με καταγωγή από τα Ρούστικα Ρεθύμνου Κρήτης. Από πολύ νεαρή ηλικία ανακαλύπτει την έφεσή του να σκαρώνει στιχάκια. Αποκτά τη φήμη του ποιητή από τα μαθητικά του χρόνια, γεγονός που εκμεταλλεύεται κατά κόρον στο γυμνάσιο. Γράφει στίχους αντί για εκθέσεις κι έτσι εξοικονομεί χρόνο για να παίζει ποδόσφαιρο, που ήταν η μεγάλη του αγάπη, με τα παιδιά των προσφύγων στις γειτονιές της Θεσσαλονίκης.
Τον Οκτώβριο του 1940 γράφει ποιήματα πατριωτικού περιεχομένου, ένα από τα οποία δημοσιεύεται με κολακευτικά σχόλια. Σε ηλικία 16 ετών στέλνει ποιήματά του στον Γρηγόριο Ξενόπουλο, ο οποίος τον ενθαρρύνει να συνεχίσει.
Με διάφορα ψευδώνυμα δημοσιεύει και σε κάποια έντυπα. Την πρώτη εμφάνιση του σε λογοτεχνικό περιοδικό κάνει το 1942 με τη δημοσίευση του ποιήματος «1942» στα «Πειραϊκά γράμματα».
Ο Μανώλης Αναγνωστάκης σε μικρή ηλικία παρακολουθεί από τα παράθυρα του σπιτιού που μεγάλωσε τις συγκρούσεις των εργατών με την Αστυνομία στην παρακείμενη Εγνατία οδό, τον Μάιο του 1936. Ίσως αυτό να ήταν…το έναυσμα για την πολιτικοποίησή του.
Το 1943 αρχίζει η ενεργός πολιτική του δράση. Ως φοιτητής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, συμμετέχει στην αντίσταση κατά των Γερμανών μέσα από τις γραμμές της ΕΠΟΝ (Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων) και γίνεται μέλος του γραφείου της Οργάνωσης του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και καθοδηγητής της Ιατρικής. Οργανώνεται στο Κ.Κ.Ε.
Σε αντικατοχική διαδήλωση συλλαμβάνεται με άλλους νέους από του Γερμανούς και κρατείται στο Στρατόπεδο «Παύλος Μελάς».
Το 1944 αναλαμβάνει αρχισυντάκτης του φοιτητικού περιοδικού «ΞΕΚΙΝΗΜΑ» που εκδίδει ο καθοδηγούμενος από την ΕΠΟΝ Πολιτιστικός Όμιλός του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Το περιοδικό ενισχύει το φρόνημα των φοιτητών και ταυτόχρονα την ελεύθερη διακίνηση των ιδεών και των πρωτοποριακών ρευμάτων σκέψης της εποχής. Το περιοδικό κλείνει λίγο μετά την απελευθέρωση.
Το 1946 του ανακοινώνεται η διαγραφή του από το Κ.Κ.Ε. Ο Αναγνωστάκης παραμένει στην ΕΠΟΝ, η οποία εξακολουθεί να δρα νόμιμα, αλλά σύντομα κηρύσσεται και αυτή εκτός νόμου.
Ο Αναγνωστάκης ετοιμάζει τότε την έξοδό του στο βουνό και την ένταξή του στις δυνάμεις των ανταρτών. Συλλαμβάνεται μαζί με πολλούς άλλους συντρόφους του τον Αύγουστο του 1948 δύο μόλις ημέρες πριν αναχωρήσει και προφυλακίζεται στις νέες φυλακές Θεσσαλονίκης. Δικάζεται από το έκτακτο Στρατοδικείο στη λεγόμενη δίκη της ΕΠΟΝ Θεσσαλονίκης τον Ιανουάριο του 1949. Αρνήθηκε την αποκήρυξη των ιδεών του και δεν γνωστοποιεί στο δικαστήριο τη διαγραφή του από το Κ.Κ.Ε. Καταδικάζεται σε θάνατο και μένει στις φυλακές Επταπυργίου μέχρι το τέλος του 1950, οπότε και αποφυλακίζεται με τα λεγόμενα «μέτρα επιείκειας» της κυβέρνησης Πλαστήρα.
Το 1955 πηγαίνει στη Βιέννη όπου ειδικεύεται ως ακτινολόγος και επιστρέφοντας στην Ελλάδα ασκεί το επάγγελμα του ακτινολόγου στη Θεσσαλονίκη, ενώ το 1978 φεύγει από τη Θεσσαλονίκη και μετακομίζει στην Αθήνα.
Την περίοδο 1959-1961 εξέδωσε το περιοδικό «Κριτική», ενώ υπήρξε μέλος της εκδοτικής ομάδας των Δεκαοκτώ Κειμένων (1970), των Νέων Κειμένων και του περιοδικού «Η Συνέχεια» (1973).
Το 1986 του απονεμήθηκε το Κρατικό Βραβείο Ποίησης, ενώ το 1977 ανακηρύχθηκε επίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης.
Ποιήματά του έχουν μελοποιήσει αρκετοί Έλληνες συνθέτες, ενώ έργα του έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά, τα γαλλικά, τα γερμανικά και τα ιταλικά”
Ο Μανώλης Αναγνωστάκης πέθανε στην Αθήνα στις 23 Ιουνίου του 2005, αφήνοντας πίσω του ένα θαυμαστό έργο και ένα μεγάλο κενό στον κόσμο της ποίησης.
Ποιητικές συλλογές:
«Εποχές» (με δύο σχέδια του Τάκη Αλεξανδρίδη), Θεσσαλονίκη, 1945
«Εποχές 2», 1948
«Εποχές 3», 1951
«Η συνέχεια», 1954
«Η συνέχεια 2», 1956
«Τα ποιήματα (1941-1956)» (συγκεντρωτική έκδοση), Αθήνα, 1956
«Η συνέχεια 3», 1962
«Ο στόχος», 1970
«Ποιήματα 1941-1971», Θεσσαλονίκη, 1971
Πεζά:
«Το περιθώριο '68-'69», εκδ. Πλειάς, Αθήνα, 1979
«Υ.Γ.», Αθήνα, 1983 (έκδοση εμπορίου, κανονική έκδοση 1992)
Δοκίμια - μελέτες:
«Υπέρ και κατά», τ. Α'-Β', 1965
«Αντιδογματικά», εκδ. Πλειάς, Αθήνα, 1978
«Τα συμπληρωματικά - Σημειώσεις κριτικής», εκδ. Στιγμή, Αθήνα, 1985
«Ο ποιητής Μανούσος Φάσσης - Η ζωή και το έργο του, Μια πρώτη απόπειρα κριτικής προσέγγισης», εκδ. Στιγμή, Αθήνα, 1987
«Η χαμηλή φωνή - Τα λυρικά μιας περασμένης εποχής στους παλιούς ρυθμούς, μια προσωπική ανθολογία του Μανώλη Αναγνωστάκη», εκδ. Νεφέλη, Αθήνα, 1990
Μεταφράσεις:
«F. G. Lorca, Δύο Ωδές - Ωδή στον Salvador Dali & Ωδή στον Walt Whitman» (απόδοση: Κλείτος Κύρου - Μανώλης Αναγνωστάκης), Θεσσαλονίκη, 1948
Ἐπιτύμβιον
Πέθανες- κι ἔγινες καὶ σύ: ὁ καλός,
Ὁ λαμπρὸς ἄνθρωπος, ὁ οἰκογενειάρχης, ὁ πατριώτης.
Τριάντα ἕξη στέφανα σὲ συνοδέψανε, τρεῖς λόγοι ἀντιπροέδρων,
Ἑφτὰ ψηφίσματα γιὰ τὶς ὑπέροχες ὑπηρεσίες ποὺ προσέφερες.
Ἄ, ρὲ Λαυρέντη, ἐγὼ ποὺ μόνο τὄξερα τί κάθαρμα ἤσουν,
Τί κάλπικος παρᾶς, μιὰ ὁλόκληρη ζωὴ μέσα στὸ ψέμα
Κοιμοῦ ἐν εἰρήνῃ, δὲν θὰ ῾ρθῶ τὴν ἡσυχία σου νὰ ταράξω.
(Ἐγώ, μιὰ ὁλόκληρη ζωὴ μὲς στὴ σιωπὴ θὰ τὴν ἐξαγοράσω
Πολὺ ἀκριβὰ κι ὄχι μὲ τίμημα τὸ θλιβερό σου τὸ σαρκίο.)
Κοιμοῦ ἐν εἰρήνῃ. Ὡς ἤσουν πάντα στὴ ζωή: ὁ καλός,
Ὁ λαμπρὸς ἄνθρωπος, ὁ οἰκογενειάρχης, ὁ πατριώτης.
Δὲ θά ῾σαι ὁ πρῶτος οὔτε δὰ κι ὁ τελευταῖος.
Στ᾿ Ἀστεῖα Παίζαμε!
Δὲ χάσαμε μόνο τὸν τιποτένιο μισθό μας
Μέσα στὴ μέθη τοῦ παιχνιδιοῦ σᾶς δώσαμε καὶ τὶς γυναῖκες μας
Τὰ πιὸ ἀκριβὰ ἐνθύμια ποὺ μέσα στὴν κάσα κρύβαμε
Στὸ τέλος τὸ ἴδιο τὸ σπίτι μας μὲ ὅλα τὰ ὑπάρχοντα.
Νύχτες ἀτέλειωτες παίζαμε, μακριὰ ἀπ᾿ τὸ φῶς τῆς ἡμέρας
Μήπως πέρασαν χρόνια; σαπίσαν τὰ φύλλα τοῦ ἡμεροδείχτη
Δὲ βγάλαμε ποτὲ καλὸ χαρτί, χάναμε· χάναμε ὁλοένα
Πῶς θὰ φύγουμε τώρα; ποῦ θὰ πᾶμε; ποιὸς θὰ μᾶς δεχτεῖ;
Δῶστε μας πίσω τὰ χρόνια μας δῶστε μας πίσω τὰ χαρτιά μας
Κλέφτες!
Στὰ ψέματα παίζαμε!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου